Ο Τσίπρας, η πραγματικότητα και οι ενοχές του

Plamen Tonchev από το The books' journal

Εικάζω ότι, ύστερα από τέσσερις μήνες στο Μαξίμου, ο Αλέξης Τσίπρας αντιλαμβάνεται πλέον τις θέσεις και τα επιχειρήματα των πιστωτών και των ευρωπαίων εταίρων της Ελλάδας. Και θέλω να πιστεύω ότι έχει αντιληφθεί ποια είναι η θέση της χώρας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Θα ήταν ανεπίδεκτος μαθήσεως αν δεν είχε πάρει είδηση πώς έχουν τα πράγματα. Ωστόσο, δυσκολεύεται ακόμη να αποδεχθεί την πραγματικότητα και υποσυνείδητα προσπαθεί να τη διαστρεβλώσει, για να την προσαρμόσει στις δικές του φαντασιώσεις. Σε μια παρόμοια περίπτωση, στην ταινία του Σκορσέζε Shutter Island (Το νησί των καταραμένων), ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο έπλαθε στο μυαλό του διάφορα απίθανα σενάρια προκειμένου να καθυστερήσει την επώδυνη αποδοχή της ενοχής του.

 Στην τελική ευθεία προς τη σύναψη μιας επώδυνης συμφωνίας με τους πιστωτές, διατυπώνεται από πολλούς η άποψη ότι ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είναι έτοιμος να κάνει μια στροφή προς το ρεαλισμό, αλλά δεν τον αφήνουν οι σύντροφοί του στον ΣΥΡΙΖΑ. Προσωπικά, βρίσκω την εκτίμηση αυτή υπερβολικά αισιόδοξη. Αν πράγματι γίνει αυτή η στροφή προς το ρεαλισμό, είναι δεδομένο ότι ο Τσίπρας θα την κάνει με πολύ βαριά καρδιά. Και είμαι σίγουρος ότι κανείς δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του.

Εικάζω ότι, ύστερα από τέσσερις μήνες στο Μαξίμου, ο Αλέξης Τσίπρας αντιλαμβάνεται πλέον τις θέσεις και τα επιχειρήματα των πιστωτών και των ευρωπαίων εταίρων της Ελλάδας. Και θέλω να πιστεύω ότι έχει αντιληφθεί ποια είναι η θέση της χώρας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Θα ήταν ανεπίδεκτος μαθήσεως αν δεν είχε πάρει είδηση πώς έχουν τα πράγματα. Ωστόσο, δυσκολεύεται ακόμη να αποδεχθεί την πραγματικότητα και υποσυνείδητα προσπαθεί να τη διαστρεβλώσει, για να την προσαρμόσει στις δικές του φαντασιώσεις. Σε μια παρόμοια περίπτωση, στην ταινία του Σκορσέζε Shutter Island (Το νησί των καταραμένων), ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο έπλαθε στο μυαλό του διάφορα απίθανα σενάρια προκειμένου να καθυστερήσει την επώδυνη αποδοχή της ενοχής του. Μα πρόκειται αλήθεια για αίσθημα ενοχής; Νομίζω πως ναι. Και μάλιστα, σε τρία επίπεδα – κάτι που θυμίζει άλλη μια ταινία με τον Ντι Κάπριο, την Inception.

Έχει σημασία να δει κανείς την εξέλιξη του Τσίπρα, για να καταλάβει την ψυχοσύνθεσή του. Ξεκίνησε από την ΚΝΕ λίγο πριν την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το 1989, μεγάλωσε στις μαθητικές κινητοποιήσεις και φοίτησε στο Πολυτεχνείο που επίσης έχει τη δική του ξεχωριστή επαναστατική παράδοση. Πολιτικός, όμως, έγινε στους δρόμους της Αθήνας – εξ ου και η συγκρουσιακή νοοτροπία του, στα όρια του πεζοδρομιακού χουλιγκανισμού. Το 2001 πήρε μέρος στις κινητοποιήσεις κατά της παγκοσμιοποίησης (Γένοβα) κι αυτό το γεγονός επίσης διαδραμάτισε το ρόλο του, καθώς διάκειται εχθρικά απέναντι στον παγκόσμιο καπιταλισμό και βλέπει ως μοναδικούς πιθανούς συμμάχους διάφορα περιθωριακά κόμματα και αποσυνάγωγα καθεστώτα. Το 2006 μπήκε στα σαλόνια της εγχώριας πολιτικής ως υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων. Στη συνέχεια εκπαραθύρωσε τον πολιτικό του μέντορα Αλέκο Αλαβάνο, εδραιώθηκε στην προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ, έγινε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης το 2012 και κατέκτησε την εξουσία στις αρχές του 2015. Ώς εδώ, όλα τού πήγαν κατ' ευχήν. Και σ' αυτό το σημείο αρχίζουν τα δύσκολα – όπως και οι λόγοι, για τους οποίους υποψιάζομαι πως θα αισθάνεται ενοχές.

Στο πρώτο επίπεδο, το πιο επιφανειακό, έκανε σφάλματα τακτικής. Π.χ. σχημάτισε κυβέρνηση με τους Ανεξάρτητους Ελληνες, οι οποίοι με την παρουσία τους και μόνο ακύρωσαν το σύνθημα «πρώτη φορά Αριστερά», ο δε Καμμένος είναι ο μεγάλος κερδισμένος σε επιρροή και δημοτικότητα. Επιπλέον, κλήθηκε να διαχειριστεί τους συντρόφους του και να τους κατανείμει σε διάφορα κυβερνητικά και πολιτειακά πόστα. Φαντάζομαι ότι έπειτα από χρόνια ο Τσίπρας θα αποκαλύψει –είτε σε συνεντεύξεις του είτε στα απομνημονεύματά του– πολλές πτυχές της σημερινής περιόδου. Λόγου χάρη, θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε αν θα ξεστομίσει κάποιο mea culpa ως προς την επιλογή προσώπων για νευραλγικές θέσεις, όπως του Βαρουφάκη στο υπουργείο Οικονομικών ή της Ζωής Κωνσταντοπούλου στην προεδρία της Βουλή. Εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι η θεωρία παιγνίων του ΥΠΟΙΚ δεν βοήθησε στις διαπραγματεύσεις και η αυταρχική συμπεριφορά της ΠτΒ, σε συνδυασμό με αμφιλεγόμενες πολιτικές αποφάσεις της, πολλές φορές έφεραν τον πρωθυπουργό σε δύσκολη θέση.

Στο δεύτερο επίπεδο, τα πράγματα σοβαρεύουν επικίνδυνα. Κι αυτό γιατί το βασικό πρόβλημα του Τσίπρα πρέπει να είναι συνειδησιακό. Για πολλά χρόνια πίστευε ότι πετυχαίνεις τους στόχους σου με φωνασκίες και εκβιασμούς, μπαρδόν, αγωνιστικές διεκδικήσεις – τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Του είναι δύσκολο, λοιπόν, σε λίγες εβδομάδες να αναθεωρήσει ριζικά αυτά που πίστευε μέχρι τα 40 του, όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας. Υποψιάζομαι πως η ίδια η σκέψη ότι καλείται να απαρνηθεί βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις του και να δεχθεί επώδυνους συμβιβασμούς ήδη του δημιουργεί δυνατά αισθήματα ενοχής.

Αλλά το πιο σκοτεινό και επικίνδυνο επίπεδο είναι το τρίτο, της ιστορικής ευθύνης. Σε αυτό το επίπεδο ο Τσίπρας έρχεται αντιμέτωπος με την ενοχή του για τον τρόπο με τον οποίο παρέσυρε μια παραζαλισμένη κοινωνία σε παραδοξολογίες και «σχήματα λόγου» που ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα. Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, δεν ήταν ο μόνος που έταξε λαγούς με πετραχήλια. Ο λαϊκισμός στην Ελλάδα εξετράφη διαχρονικά, τόσο από από τον ΣΥΡΙΖΑ όσο –και πρωτίστως– από το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, ενώ έχει βάλει και το ΚΚΕ το χεράκι του. Αλλά τα τελευταία χρόνια, θα έλεγα από το Δεκέμβριο του 2008 και μετά, ο Τσίπρας φέρει τεράστια ευθύνη για τη γιγάντωση του λαϊκισμού και της οχλοκρατίας στην πολιτική ζωή της χώρας. Ως ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ στήριξε, άμεσα ή συγκεκαλυμμένα, κάθε λογής κινήματα, διαμαρτυρίες, απονομιμοποίηση της εξουσίας και αμφισβήτηση των θεσμικών λειτουργιών του συγκροτημένου κράτους. Προκάλεσε τις πρόωρες εκλογές στις 25 Ιανουαρίου 2015 και τις κέρδισε, δημιουργώντας σε πολλούς πολίτες υπέρμετρες ελπίδες για πράγματα που δεν μπορεί να υλοποιήσει ούτε κατ' ελάχιστον. Η ιστορία θα τον κρίνει αυστηρά για την οικονομική κατάρρευση που σημειώθηκε τις πρώτες 100 μέρες της πρωθυπουργίας του, παρά τη σημαντική κοινωνική υποστήριξη που απολάμβανε στην αρχή. Και το χειρότερο, ίσως, είναι ότι εντός μόλις τεσσάρων μηνών «κατόρθωσε» να χαντακώσει τη διεθνή εικόνα της Ελλάδας και να τη βυθίσει στην απόλυτη ανυποληψία.

Στην ταινία Το νησί των καταραμένων, ο Ντι Κάπριο αναγκάζεται στο τέλος να αποδεχθεί την επώδυνη αλήθεια και να αναγνωρίσει την πραγματικότητα. Κι επειδή δεν μπορεί να ζήσει με τις ενοχές του, κάνει την επιλογή να δραπετεύσει απ' αυτήν. Για το πώς θα εξελιχθεί το δράμα του Αλέξη Τσίπρα, η συνέχεια στις οθόνες σας.