Ελληνική εξωτερική πολιτική: Η επόμενη καταστροφή;

των Ian Bond και Rem Korteweg   

Αναδημοσίευση από το Capital. gr

Οι οικονομικές συνέπειες μιας εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, θα ήταν σοβαρές για τους Έλληνες πολίτες και το υπόλοιπο της ΕΕ. Οι επιπτώσεις στην εξωτερική πολιτική θα μπορούσαν να είναι εξίσου κακές. Εκτός από την πολιτική σχετικά με την Ρωσία, ο κυβερνητικός συνασπισμός του ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε μέρος του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι. Εάν μια Ελλάδα ύστερα από την έξοδο, στρεφόταν από μια αριστερή λαϊκιστική, σε μια δεξιά εθνικιστική κυβέρνηση, η εξωτερική της πολιτική θα μπορούσε να αποτελέσει ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα για την Ευρώπη.

Η ΕΕ και η Ελλάδα έχουν τελικά συμφωνήσει σε μια συμφωνία διάσωσης. Αλλά, όπως έχουν γράψει προσφάτως οι Christian Odendahl και John Springford (The Greek Bailout deal resolves nothing, 13 Ιουλίου), τα μειονεκτήματά της είναι τόσο σοβαρά, που είναι πιθανό να αποτύχει τελικά. Προτού οι ηγέτες της ΕΕ συσπειρωθούν για να διώξουν την Ελλάδα από την ευρωζώνη, θα πρέπει να σκεφτούν για την γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας (και όχι μόνο το φλερτ της με την Ρωσία).

Σύμφωνα με τον Θάνο Ντόκο του ΕΛΙΑΜΕΠ, οι τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις αγνόησαν την εξωτερική πολιτική καθώς ήταν συγκλονισμένες από την οικονομική κρίση. Αντιθέτως, αυτή η κυβέρνηση έχει εκ νέου εμπλακεί σε μια σειρά από σημαντικούς τομείς. Όσο η Ελλάδα μένει στην ευρωζώνη, ο Ντόκος θεωρεί ότι ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είναι ο ο πολιτικός που είναι ο περισσότερο πιθανός να ηγηθεί της Ελλάδας, σε μια συνεχιζόμενη συμμαχία με το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων.

Οι δημοσκοπήσεις εμφανίζουν ότι η στήριξη για τους Ανεξάρτητους Έλληνες και το ακροδεξιό κόμμα Χρυσή Αυγή μαζί, διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή κοντά στο 10%. Αλλά εάν η Ελλάδα εγκαταλείψει την ευρωζώνη, οι άνθρωποι μπορεί να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι έχοντας δοκιμάσει τα mainstream κόμματα και τους αριστερούς λαϊκιστές, η τελευταία τους ελπίδα βρίσκεται σε έναν συνασπισμό που να περιλαμβάνει το ακροδεξιό "Χρυσή Αυγή”. Η εξωτερική καθώς και η εσωτερική πολιτική θα επηρεαζόταν. Υπάρχουν επτά θέματα που αξίζει να παρακολουθήσει κανείς. Το πρώτο είναι η μετανάστευση. Στο α΄ εξάμηνο του 2015, περισσότεροι από 70.000 πρόσφυγες έφθασαν στην Ελλάδα. Η χώρα δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει. Ο Έλληνας υπουργός Εθνικής Άμυνας και ιδρυτής των Ανεξαρτήτων Ελλήνων, Πάνος Καμμένος, απείλησε τον Μάρτιο ότι η Ελλάδα θα "πλημμυρίσει την Ευρώπη με μετανάστες” εάν οι εταίροι της στην ΕΕ την οδηγήσουν εκτός ευρώ. Εάν η θέση του ενισχυθεί μετά από ένα Grexit, θα είναι σε καλύτερη θέση να πραγματοποιήσει την απειλή του.

Το δεύτερο ζήτημα είναι η Τουρκία. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει προσεκτικά προσπαθήσει να βελτιώσει τις σχέσεις με την Άγκυρα. Ενώ η ρητορική του Καμμένου ήταν έντονα αντιτουρκική, δεν έχει παρέμβει στη συνολική πολιτική έναντι της Τουρκίας. Αλλά μια διάδοχη κυβέρνηση θα μπορούσε να περιλαμβάνει τόσο τους Ανεξάρτητους Έλληνες όσο και άλλους ακραίους δεξιούς. Αυτοί θα μπορούσαν να δουν την αντιπαράθεση με την Τουρκία ως έναν τρόπο να παγιώσει την λαϊκή υποστήριξή τους.

Το τρίτο ζήτημα, και στενά συνδεδεμένο με το δεύτερο, είναι η Κύπρος. Ο ΣΥΡΙΖΑ απέχει ιδεολογικά από τη σημερινή κεντροδεξιά κυβέρνηση της Κύπρου, αλλά υποστηρίζει μια διευθέτηση του κυπριακού που να περιλαμβάνει την απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων. Ως εγγυήτρια δύναμη, η ελληνική υποστήριξη είναι απαραίτητη για οποιαδήποτε συμφωνία. Εάν επιδεινωθούν οι σχέσεις με την Τουρκία, οι προοπτικές για μια συμφωνία θα υποχωρήσουν.

Το τέταρτο είναι η ενεργειακή ασφάλεια. Η Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει μια σημαντική χώρα διέλευσης για το αέριο που να φθάνει στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Ο αγωγός ΤΑΝΑΡ από το Αζερμπαϊτζάν στα ελληνό-τουρκικά σύνορα και το ΤΑΡ από εκεί στην Ιταλία, βρίσκονται ήδη υπό κατασκευή. Ο ΣΥΡΙΖΑ επίσης υποστηρίζει τον υπό σχεδιασμό αγωγό Turkish Stream, από την Ρωσία μέσω της Τουρκίας και της Ελλάδας, στα Βαλκάνια. Ο Turkish Stream θα μπορούσε να αμφισβητήσει την βιωσιμότητα του ΤΑΡ, και θα αύξανε το ήδη μεγάλο μερίδιο της αγοράς της νοτιοανατολικής Ευρώπης που καταλαμβάνει η Gazprom. Μετά από ένα Grexit, η -με κατεστραμμένα ταμεία- ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να διχαστεί μεταξύ της οικονομικής προσέλκυσης των τελών διέλευσης από τον Gazprom, και του πολιτικού φόβου για αύξηση της εξάρτησης από εισαγωγές αερίου μέσω της Τουρκίας.

Η πέμπτη ανησυχία είναι τα Δυτικά Βαλκάνια. Οι ελληνικές τράπεζες είναι ενεργές σε χώρες όπως η Αλβανία και η Σερβία, και αν και το status τους ως ξεχωριστές νομικές οντότητες εκεί θα τις προστατεύσει από την χειρότερη επίδραση των οικονομικών προβλημάτων, η ευάλωτη κατάστασή τους θα μπορούσε και πάλι να προκαλέσει οικονομικά προβλήματα. Πολιτικά, εάν ο ΣΥΡΙΖΑ χάσει την εξουσία, η αργή εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ της Ελλάδας και του Κοσσυφοπεδίου θα μπορούσε να εκτροχιαστεί από μία πιο εθνικιστική, φιλό-ορθόδοξη κυβέρνηση. Μια τέτοια κυβέρνηση θα ήταν ακόμη λιγότερο πιθανό -σε σχέση με την τωρινή- να σημειώσει πρόοδο για το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων, που είναι το βασικό εμπόδιο της τελευταίας να ενταχθεί στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. 

Το έκτο ζήτημα περιλαμβάνει την ενέργεια και την ασφάλεια. Η Ελλάδα έχει παραδοσιακά δαπανήσει ένα υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ για την άμυνα σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο Ευρωπαίο σύμμαχο, κυρίως για να προστατευθεί από την Τουρκία παρά για να συμμετέχει σε αποστολές της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ. Είτε θα παραμείνει στην Ελλάδα ή όχι, θα πρέπει να μειώσει τις αμυντικές δαπάνες. Αλλά μια πιο εθνικιστική κυβέρνηση μπορεί να ενδιαφέρεται λιγότερο για τις αμυντικές προτεραιότητες του ΝΑΤΟ, και περισσότερο για να σταθεί απέναντι στην Τουρκία, και να ιεραρχήσει τις προτεραιότητες αναλόγως.

Το έβδομο ζήτημα είναι η σχέση της Ελλάδας με την Ρωσία. Τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες έχουν ανθυγιεινές σχέσεις με την Ρωσία του Putin-συμβάλλοντας στις φτωχές σχέσεις της Αθήνας με κεντροευρωπαίους που αισθάνονται ότι απειλούνται από την Μόσχα. Μέχρι στιγμής, παρά τις δημόσιες αντιρρήσεις στις κυρώσεις της ΕΕ, η Ελλάδα έχει εγκρίνει την ανανέωσή τους. Αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει εάν η Ελλάδα οδηγηθεί εκτός ευρωζώνης και της δοθεί μια οικονομική ανάσα από την Ρωσία. Το πρόβλημα για τους κεντροευρωπαίους είναι ότι η πιο πιθανή εναλλακτική του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι καλύτερη -τόσο οι Ανεξάρτητοι Έλληνες όσο και η Χρυσή Αυγή, είναι ρωσόφιλοι.

Η ΕΕ ίσως να μην είναι σε θέση να αποτρέψει την Ελλάδα από το να βγει από το ευρώ. Αλλά οι ηγέτες της ευρωζώνης θα πρέπει να σκεφθούν σοβαρά για τις συνέπειες στην εξωτερική πολιτική από μια αδύναμη και αποξενωμένη Ελλάδα. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ίσως να είναι ένας ενοχλητικός διαπραγματευτικός εταίρος, αλλά η εξωτερική του πολιτική ίσως είναι η καλύτερη που μπορεί να υπάρχει αυτή τη στιγμή.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.cer.org.uk/publications/archive/bulletin-article/2015/greek-foreign-policy-next-ruin