Λυκούργος Λιαρόπουλος: Η κρίση, η υγεία και η Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ
από την Καθημερινή
Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύθηκαν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τις δαπάνες υγείας του 2013. Βασισμένα στο Διεθνές Σύστημα Λογαριασμών Υγείας του ΟΟΣΑ, μας επιτρέπουν να αποτιμήσουμε την επίπτωση της κρίσης στα οικονομικά της υγείας την 4ετία 2009-2013. Η οικονομική διάσταση είναι μία μόνο πλευρά της ιστορίας, αλλά δίνει πληροφορίες σχετικά με το ποιος πληρώνει για ποιες υπηρεσίες και ποιος παράγει αυτές τις υπηρεσίες. Εξόχως πολιτικά ζητήματα για ένα κόμμα και μία κυβέρνηση που λέει ότι έχει πολιτική «ματιά» σε θέματα με κοινωνικό ενδιαφέρον, αλλά δεν τα πάει καλά με τους… αριθμούς.
Η κύρια διαπίστωση είναι ότι ώς το 2013 «χάθηκαν» 7,4 δισ. ευρώ, ή το 32% της συνολικής δαπάνης υγείας 23,2 δισ. του «ανέμελου» 2009. Από αυτά, 6,1 δισ. ευρώ ήταν απώλεια δημόσιας δαπάνης και μόνο 1,4 δισ. μείωση ιδιωτικής δαπάνης των νοικοκυριών. Από τη δημόσια δαπάνη, η μερίδα του λέοντος αφορά την κοινωνική ασφάλιση, που έπεσε στο μισό, δηλαδή 5,4 δισ., ενώ η κρατική δαπάνη έπεσε μόνο κατά 24,7%. Την κρίση στην υγεία «πλήρωσαν» εργαζόμενοι ασφαλισμένοι και φορολογούμενοι, καθώς και ο άνεργος ανασφάλιστος από την τσέπη του.
Το ότι η συνολική δαπάνη υγείας έπεσε από 9,76% του ΑΕΠ σε 8,64% το 2013 δεν λέει πολλά, αφού εξακολουθεί ως ποσοστό να είναι συγκρίσιμη με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ. Η κατάσταση γίνεται δραματική όταν δούμε ότι η ιδιωτική δαπάνη ανέρχεται τώρα σε 3,1% του ΑΕΠ, έναντι 1% του μέσου όρου στον ΟΟΣΑ. Η δε δημόσια δαπάνη έπεσε σε 5,5% του (δραματικά χαμηλότερου) ΑΕΠ, πολύ κάτω και από το 6%, που προέβλεπε το δεύτερο μνημόνιο. Η άγνοια και οι προκαταλήψεις της τρόικας, μαζί με την ατολμία και την ελλιπή προετοιμασία των κυβερνήσεων και την ανεπαρκή τεκμηρίωση των υπηρεσιών που διαπραγματεύθηκαν έφεραν την καταβαράθρωση των οικονομικών μεγεθών.
Η δραματική υποχρηματοδότηση του συστήματος υγείας θα έχει τραγικές επιπτώσεις στο επίπεδο υγείας. Οπως προκύπτει από τα δεδομένα, οι πολίτες στερήθηκαν βασικές υπηρεσίες, αφού ο τομέας με τη μεγαλύτερη πτώση είναι η εξωνοσοκομειακή περίθαλψη, δηλαδή οι δαπάνες για ιατρικές, προληπτικές και διαγνωστικές υπηρεσίες. Οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν κατά 30%, και οι δαπάνες των νοικοκυριών κατά 50%. Οι πολίτες ανέβαλαν ή αγνόησαν συμπτώματα και πιθανά προβλήματα με επιπτώσεις που θα φανούν σύντομα. Αντίθετα, στη φαρμακευτική περίθαλψη, όπου η «αναβολή» δεν είναι εύκολη, την τεράστια και εν πολλοίς δικαιολογημένη μείωση της δημόσιας δαπάνης κατά 47%, αναπλήρωσε η αυξημένη κατά 19% ιδιωτική δαπάνη. Τέλος, στη νοσοκομειακή περίθαλψη η υποχώρηση του δημόσιου τομέα κατά 34%, και ειδικά της κοινωνικής ασφάλισης κατά 57%, αναπληρώθηκε με την αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης κατά 20% και του τζίρου των ιδιωτικών νοσοκομείων κατά 11,4%.
Η θηριώδης μείωση των δημοσίων δαπανών, όπως έχω τονίσει και σε πρόσφατο άρθρο μου, οφείλεται στην αδυναμία των κυβερνήσεων να τεκμηριώσουν τις θέσεις τους έναντι της τρόικας. Το «ξεχείλωμα» των δαπανών ώς το 2009, κυρίως στο διάστημα 2006-2009, δημιούργησε την εντύπωση «λίπους», που συνέβαλε στη «στοχοποίηση» της υγείας στην προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής. Η έλλειψη αξιόπιστων οικονομικών δεδομένων ώς το 2013 , και η παροιμιώδης αδυναμία της διοίκησης αφαίρεσαν από την κυβέρνηση τη δυνατότητα αντίστασης στις απαιτήσεις της τρόικας.
Η επιτροπή που συστήθηκε τον Ιανουάριο του 2011 υπό τον καθηγητή Ηλία Μόσιαλο, ως σύνδεσμος με την τρόικα και αξιολογητής της κυβερνητικής προσπάθειας προσαρμογής, ατόνησε μετά την παραίτησή του. Μόλις το 2013 ξεκίνησε μια συστηματική προσπάθεια συνεργασίας με την τρόικα, σε επίπεδο κυβέρνησης, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει.
Το «σεληνιακό τοπίο» που περιγράφει η παράθεση των αδρών μεγεθών παρέλαβε το 2015 η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Λόγω «επαγγελματικής διαστροφής», παρακολουθώ από κοντά το έργο της. Η μόνη συγκεκριμένη ενέργεια ώς τώρα είναι η «κατάργηση του 5ευρου».
Οποιος παρακολουθεί τα οικονομικά των νοσοκομείων, αλλά και οι υπάλληλοι και οι ίδιοι οι χρήστες των υπηρεσιών συμφωνούν ότι το μέτρο όχι μόνο στοίχισε έσοδα, αλλά επέτεινε το χάος από την έλλειψη έλεγχου στην προσέλευση των ασθενών. Το υπόλοιπο «έργο» της κυβέρνησης στην υγεία στο εξάμηνο περιορίζεται σε αμφιλεγόμενες «διευθετήσεις» στον χώρο του φαρμάκου και την απέλπιδα, αλλά, ως τώρα αλυσιτελή, προσπάθεια του υπουργού να «απολύσει» τους διοικητές των νοσοκομείων. Για μία κυβέρνηση που είχε ασκήσει εντονότατη κριτική στις προηγούμενες στη βάση της «ανθρωπιστικής κρίσης», το έργο της, κρινόμενο ακόμη και από ιδεολογικά και πολιτικά συγγενείς χώρους, όπως το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο του Ελληνικού, κρίνεται ως επιεικώς ανεπαρκές.
Σήμερα, η ασφυκτική στενότητα πόρων, επιβάλλει την αναδιάταξη και αξιοποίησή τους. Το 2011 μού ζητήθηκε να ερευνήσω την αναδιοργάνωση του νοσοκομειακού χάρτη. Μάθαμε πολλά και ενδιαφέροντα.
Πρώτον, ότι υπάρχει μικρός νομός με τέσσερα νοσοκομεία. Επίσης, ότι, αν τα 140 κρατικά νοσοκομεία γίνονταν 100, με μετακινήσεις προσωπικού, τα οικονομικά των νοσοκομείων θα ήταν καλύτερα. Τρίτον, ότι οι «πρόωρες συντάξεις» και οι αποχωρήσεις προκαλούν δραματική έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού. Η κυβέρνηση, όμως, επαναπροσέλαβε «καθαρίστριες», σχολικούς φύλακες και απολυμένους της ΕΡΤ. Αν υποχρεωθεί να τους «ξανα-απολύσει», ας σκεφθεί ότι στοιχειώδης ευαισθησία ενός «κοινωνικού» κόμματος επιβάλλει την άμεση αύξηση της χρηματοδότησης της υγείας σε βάρος άλλων πελατειακών δαπανών. Η κοινωνία θα κρίνει αυστηρά όταν «σκάσει» η «βόμβα νοσηρότητας». Ο λαϊκισμός βλάπτει και την υγεία.
Η κύρια διαπίστωση είναι ότι ώς το 2013 «χάθηκαν» 7,4 δισ. ευρώ, ή το 32% της συνολικής δαπάνης υγείας 23,2 δισ. του «ανέμελου» 2009. Από αυτά, 6,1 δισ. ευρώ ήταν απώλεια δημόσιας δαπάνης και μόνο 1,4 δισ. μείωση ιδιωτικής δαπάνης των νοικοκυριών. Από τη δημόσια δαπάνη, η μερίδα του λέοντος αφορά την κοινωνική ασφάλιση, που έπεσε στο μισό, δηλαδή 5,4 δισ., ενώ η κρατική δαπάνη έπεσε μόνο κατά 24,7%. Την κρίση στην υγεία «πλήρωσαν» εργαζόμενοι ασφαλισμένοι και φορολογούμενοι, καθώς και ο άνεργος ανασφάλιστος από την τσέπη του.
Το ότι η συνολική δαπάνη υγείας έπεσε από 9,76% του ΑΕΠ σε 8,64% το 2013 δεν λέει πολλά, αφού εξακολουθεί ως ποσοστό να είναι συγκρίσιμη με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ. Η κατάσταση γίνεται δραματική όταν δούμε ότι η ιδιωτική δαπάνη ανέρχεται τώρα σε 3,1% του ΑΕΠ, έναντι 1% του μέσου όρου στον ΟΟΣΑ. Η δε δημόσια δαπάνη έπεσε σε 5,5% του (δραματικά χαμηλότερου) ΑΕΠ, πολύ κάτω και από το 6%, που προέβλεπε το δεύτερο μνημόνιο. Η άγνοια και οι προκαταλήψεις της τρόικας, μαζί με την ατολμία και την ελλιπή προετοιμασία των κυβερνήσεων και την ανεπαρκή τεκμηρίωση των υπηρεσιών που διαπραγματεύθηκαν έφεραν την καταβαράθρωση των οικονομικών μεγεθών.
Η δραματική υποχρηματοδότηση του συστήματος υγείας θα έχει τραγικές επιπτώσεις στο επίπεδο υγείας. Οπως προκύπτει από τα δεδομένα, οι πολίτες στερήθηκαν βασικές υπηρεσίες, αφού ο τομέας με τη μεγαλύτερη πτώση είναι η εξωνοσοκομειακή περίθαλψη, δηλαδή οι δαπάνες για ιατρικές, προληπτικές και διαγνωστικές υπηρεσίες. Οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν κατά 30%, και οι δαπάνες των νοικοκυριών κατά 50%. Οι πολίτες ανέβαλαν ή αγνόησαν συμπτώματα και πιθανά προβλήματα με επιπτώσεις που θα φανούν σύντομα. Αντίθετα, στη φαρμακευτική περίθαλψη, όπου η «αναβολή» δεν είναι εύκολη, την τεράστια και εν πολλοίς δικαιολογημένη μείωση της δημόσιας δαπάνης κατά 47%, αναπλήρωσε η αυξημένη κατά 19% ιδιωτική δαπάνη. Τέλος, στη νοσοκομειακή περίθαλψη η υποχώρηση του δημόσιου τομέα κατά 34%, και ειδικά της κοινωνικής ασφάλισης κατά 57%, αναπληρώθηκε με την αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης κατά 20% και του τζίρου των ιδιωτικών νοσοκομείων κατά 11,4%.
Η θηριώδης μείωση των δημοσίων δαπανών, όπως έχω τονίσει και σε πρόσφατο άρθρο μου, οφείλεται στην αδυναμία των κυβερνήσεων να τεκμηριώσουν τις θέσεις τους έναντι της τρόικας. Το «ξεχείλωμα» των δαπανών ώς το 2009, κυρίως στο διάστημα 2006-2009, δημιούργησε την εντύπωση «λίπους», που συνέβαλε στη «στοχοποίηση» της υγείας στην προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής. Η έλλειψη αξιόπιστων οικονομικών δεδομένων ώς το 2013 , και η παροιμιώδης αδυναμία της διοίκησης αφαίρεσαν από την κυβέρνηση τη δυνατότητα αντίστασης στις απαιτήσεις της τρόικας.
Η επιτροπή που συστήθηκε τον Ιανουάριο του 2011 υπό τον καθηγητή Ηλία Μόσιαλο, ως σύνδεσμος με την τρόικα και αξιολογητής της κυβερνητικής προσπάθειας προσαρμογής, ατόνησε μετά την παραίτησή του. Μόλις το 2013 ξεκίνησε μια συστηματική προσπάθεια συνεργασίας με την τρόικα, σε επίπεδο κυβέρνησης, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει.
Το «σεληνιακό τοπίο» που περιγράφει η παράθεση των αδρών μεγεθών παρέλαβε το 2015 η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Λόγω «επαγγελματικής διαστροφής», παρακολουθώ από κοντά το έργο της. Η μόνη συγκεκριμένη ενέργεια ώς τώρα είναι η «κατάργηση του 5ευρου».
Οποιος παρακολουθεί τα οικονομικά των νοσοκομείων, αλλά και οι υπάλληλοι και οι ίδιοι οι χρήστες των υπηρεσιών συμφωνούν ότι το μέτρο όχι μόνο στοίχισε έσοδα, αλλά επέτεινε το χάος από την έλλειψη έλεγχου στην προσέλευση των ασθενών. Το υπόλοιπο «έργο» της κυβέρνησης στην υγεία στο εξάμηνο περιορίζεται σε αμφιλεγόμενες «διευθετήσεις» στον χώρο του φαρμάκου και την απέλπιδα, αλλά, ως τώρα αλυσιτελή, προσπάθεια του υπουργού να «απολύσει» τους διοικητές των νοσοκομείων. Για μία κυβέρνηση που είχε ασκήσει εντονότατη κριτική στις προηγούμενες στη βάση της «ανθρωπιστικής κρίσης», το έργο της, κρινόμενο ακόμη και από ιδεολογικά και πολιτικά συγγενείς χώρους, όπως το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο του Ελληνικού, κρίνεται ως επιεικώς ανεπαρκές.
Σήμερα, η ασφυκτική στενότητα πόρων, επιβάλλει την αναδιάταξη και αξιοποίησή τους. Το 2011 μού ζητήθηκε να ερευνήσω την αναδιοργάνωση του νοσοκομειακού χάρτη. Μάθαμε πολλά και ενδιαφέροντα.
Πρώτον, ότι υπάρχει μικρός νομός με τέσσερα νοσοκομεία. Επίσης, ότι, αν τα 140 κρατικά νοσοκομεία γίνονταν 100, με μετακινήσεις προσωπικού, τα οικονομικά των νοσοκομείων θα ήταν καλύτερα. Τρίτον, ότι οι «πρόωρες συντάξεις» και οι αποχωρήσεις προκαλούν δραματική έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού. Η κυβέρνηση, όμως, επαναπροσέλαβε «καθαρίστριες», σχολικούς φύλακες και απολυμένους της ΕΡΤ. Αν υποχρεωθεί να τους «ξανα-απολύσει», ας σκεφθεί ότι στοιχειώδης ευαισθησία ενός «κοινωνικού» κόμματος επιβάλλει την άμεση αύξηση της χρηματοδότησης της υγείας σε βάρος άλλων πελατειακών δαπανών. Η κοινωνία θα κρίνει αυστηρά όταν «σκάσει» η «βόμβα νοσηρότητας». Ο λαϊκισμός βλάπτει και την υγεία.
* Ο κ. Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών.
Κάποτε για τις ειδικότητες που δεν υπήρχαν γιατροί πρόθυμοι μα ενταχθούν στο ΕΣΥ ο ασφαλισμένος μπορούσε να πάει σε ιδιώτη, να πληρώσει, να υποβάλει τις αποδείξεις και να πάρει πίσω κάποια από τα χρήματα που είχε πληρώσει. Σήμερα το ΠΕΔΥ λέει πως καλύπτει μόνο τους γιατρούς με τους οποίους έχει σύμβαση. Αν π.χ. στην Καλαμάτα χρειάζεσαι δερματολόγο για να καυτηριάσεις κάποιες καινούργιες ελιές πρέπει να πληρώσεις από την τσέπη σου οπότε λες άστο ελπίζω πως δεν είναι καρκινογόνες. Μετά ο Τσίπρας καυχάται ότι κατήργησε το πεντάευρο. Άει ...
ΑπάντησηΔιαγραφήΜπάμπης