Γιάννης Πέππας:Η αποσύνθεση του ελληνικού κοινοτισμού.

από το blog Έρευνα και Λόγος

Τα περιβόητα σχέδια ανασυγκρότησης της αυτοδιοίκησης «Καλλικράτης» και «Καποδίστριας» κινήθηκαν σε μια λογική αθηνοκεντρισμού:  να συγκεντρωθούν υπηρεσίες και δραστηριότητες σε αστικά κέντρα και να αποψιλωθούν οργανικά και οργανωτικά οι περιφέρειές τους,Κοινότητες και οι μικροί οικισμοί.Στη χώρα μας υπήρχε μια μακρά παράδοση κοινοτισμού. Λειτουργούσαν δυναμικά αυτόνομες μονάδες παραγωγής και εμπορίου από τα χρόνια της σκλαβιάς.Η κάθε οικογένεια τότε είχε την δυναμική ενός ζωντανού κυττάρου που αξιοποιούσε κάθε σωματική και πνευματική ικμάδα.Έτσι,η γη μετατρεπόταν σε γόνιμο και καρπερό μέσο.Από τις πρώτες παραγόμενες ύλες με τη θαυμαστή οικοτεχνία καλυπτόντουσαν όχι μόνο όλες οι ανάγκες διαβίωσης και επιβίωσης,αλλά και εκφραζόντουσαν υψηλής καλαισθησίας μορφές λαϊκής τέχνης.Από τη ντομάτα φτιαχνόταν όλος ο απαιτούμενος πελτές για την κουζίνα της νοικοκυράς.Τα άφθονα σύκα ξεραμένα στον ήλιο ε- ξασφάλιζαν το υγιεινό γλυκό για όλο τον χρόνο.Το γάλα των ζώων πολλαπλασιαζόταν σ΄ ένα σωρό διατροφικά παράγωγα: τυριά,γιαούρτι,βούτυρο,ζυμαρικά.Από το μαλλί καλυπτόντουσαν οι ανάγκες της ένδυσης,οργανωνόταν όλος ο οπλισμός της οικίας σε κλινοσκεπάσματα και λογής υφάσματα.Από τα ίδια υλικά προέκυπταν εξαιρετικές καλλιτεχνίες από αργαλειούς και βελόνες που διακοσμούσαν το εσωτερικό δωματίων,πλούταιναν τα προικιά,κοσμούσαν τις εκκλησίες.Πέρα από αυτά,η μακρόχρονη πείρα,η κατασταλαγμένη σοφία όπως την συσσώρευε η προφορική παράδοση και η από γενιά σε γενιά γνώση απόσταζε πρακτικά ιάματα και γιατροσόφια που συνέθεταν μια αρχική ιατρική φροντίδα,περίθαλψη και αντιμετώπιση της αρρώστιας. 

Όλο αυτό το απίστευτο εύρος δραστηριοτήτων και υπηρεσιών που ανέκυπταν από την οργάνωση και λειτουργία της κοινότητας δεν εξυπηρετούσαν μόνο τις κοινωνικές της ανάγκες,αλλά ανέδυαν κάτι πολυτιμότερο και υψηλότερο: Ανέπτυσσαν στα μέλη της κοινότητας την αίσθηση της ανεξαρτησίας,την πολιτική πεποίθηση της ελευθερίας.Ανεπαίσθητα σχεδόν,μα τόσο ουσιαστικά και φυσικά,η ατομική και οικογενειακή ενέργεια αποκτούσε προβολή σε συλλογικότητες.Τα έργα που ωφελούσαν το σύνολο αντιμετωπίζονταν με γενικό σχεδιασμό και κοινή σύμπραξη.Η εργατική ανεξαρτησία και η συνεργατική κουλτούρα όχι μόνο γέννησαν υψηλού επιπέδου συναδελφικότητες (όπως η κολιγιά και το «μεσιακό»),αλλά και επέβαλαν ένα περιρρέον απαραβί- αστο κοινωνικό δημόσιο ήθος (συμπυκνωμένο στην έννοια «καθαρό κούτελο»).

Οι ιστορικές ελληνικές μικροκοινότητες αποτελούσαν πάλλουσες κυψέλες δημοκρατίας! Πολλοί (και μάλλον δεν έχουν άδικο) εντοπίζουν την κοιτίδα του ελληνικού κοινοτισμού της τουρκοκρατίας στο βυζαντινό χωριό και ακόμα παραπίσω στην αρχαιοελληνική Πόλη-Κράτος.Αυτό το δομικό εγγενές χαρακτηριστικό του ελληνι- κού έθνους ανατράπηκε μονοκοντυλιά στην αυγή του 21ου αιώνα αναστέλλοντας κοινωνικοοικονομικές συμπεριφορές μας αιώνων,για να μην πούμε χιλιετιών.Βέβαια,οι μετά τον πόλεμο ραγδαίες αλλαγές (μετανάστευση,αστυφιλία,ατροφία του αγροτοκτηνοτροφικού τρόπου ζωής και οικονομίας κ.ά.) είχαν οδηγήσει σε εκ- φυλισμό και πτώση την Κοινότητα (ως κοινωνιολογικό μέγεθος και μονάδα  [αυτό]διοίκησης).Τα αναμενόμενα και επαγγελλόμενα ωφελήματα από την καινοφανή (και μάλλον εξωτερικής προέλευσης) συγκεντρωτική αυτοδιοίκηση δεν φάνηκαν ποτέ.Διογκώθηκε ένας τόσο γνώριμος μας και τόσο αρνητικός υδροκεφαλισμός επιτείνοντας την ταλαιπωρία των πολιτών.Οι αδιαφανείς πρακτικές των βολεμάτων,της μίζας και των λογής διαπλοκών τίποτα δεν μας πείθει όχι μόνο ότι εξαφανίστηκαν,αλλά ότι ούτε καν περιορίστηκαν.Το πελατειακό σύστημα,το ρουσφέτι,ο επαρχιώτικος πολιτικαντισμός,ο μαυρογιαλουρισμος,πράγματα που γέννησε η ρηχή σκέψη και η δραστική ανεπάρκεια της εγχώριας δήθεν πολιτικής τάξης,ανθούν και βασιλεύουν τόσο στο κεντρικό σκηνικό,όσο και στις περιφερειακές αποφυάδες του.Θα έλεγε κανείς ότι στο μόνο που αποσκοπούσε τούτη η ψευδεπίγραφη εσωτερική αναδιάρθρωση ήταν η υπονόμευση και νέκρωση μιας συνιστώσας του ευρύτερου πολιτισμού μας: την σφριγηλή κοινωνική αυτοοργάνωση που έρχεται από πολύ παλιά.Στις πολλές κορόνες που ακούμε τελευταία για λαϊκή κυριαρχία και εθνική ανεξαρτησία διαχέεται ένα νεφέλωμα ιδεολογημάτων,λες και η κοινωνική συγκρότηση είναι αφηρημένη.Τα πράγματα όμως είναι συγκεκριμένα,έχουν ταυτότητα.Ο πατροπαράδοτος ελληνικός κοινοτισμός ωθείται στο περιθώριο,όχι μόνο από τους εκτελεστές των νεοταξικών προταγμάτων,αλλά και τους δήθεν προοδευτικούς υπερασπιστές των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων.

Σημείωση: Χρησιμοποιώ τον όρο «κοινοτισμός» όπως έχει ιστορικά και ιδεολογικά καθιζάνει στην ελληνική πραγματικότητα/γλώσσα και όχι ως την απόδοση του Γαλλικού communalisme.

Γιάννης Β. Πέππας