Τάσος Ανθουλιάς: Γιατί αποτυγχάνει η Εκπαίδευση

του Τάσου Ανθουλιά

Κάποιος φίλος με ρώτησε γιατί είναι εντελώς αδύνατο να υπάρξει (στο ορατό μέλλον ή ακόμα και μέχρι το τέλος της ζωής μου) μια καλή γενική εκπαίδευση (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια) στην Ελλάδα. Για τους εξής λόγους:

(1) Η γενική εκπαίδευση είναι απολύτως ανάλογη της κοινωνίας μέσα στην οποία αυτή λειτουργεί. Δεν μπορεί να πάει κόντρα στις γενικές αντιλήψεις. Έχετε δει τις μανάδες που επισκέπτονται τους δασκάλους του δημοτικού; Τι λένε, τι ζητούν από τους δασκάλους, ποιες είναι οι επιθυμίες τους; Τι ζητούν από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση οι γονείς των μαθητών, εκτός από βαθμούς και προετοιμασία για να μπουν τα παιδιά τους στο πανεπιστήμιο και να πάρουν ένα «χρήσιμο» χαρτί; Η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού μετά το πάρτι δεν έχει κανένα απολύτως πραγματικό ενδιαφέρον για την Παιδεία.

(2) Η ελληνική κοινωνία δεν θεωρεί πως η εκπαίδευση είναι μια επιστήμη, όπως ας πούμε, η ιατρική. Έτσι ο καθένας μπορεί να έχει «άποψη» και να λέει ό,τι του κατεβαίνει. (Θα μου πείτε πως ακόμα και στη θεραπεία του καρκίνου αρχίσαμε να θεωρούμε πως ο καθένας μπορεί να έχει την «άποψή» του).

(3) Η πολύ μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών δεν έχει ιδέα για τον ρόλο και τη σημασία της εκπαίδευσης. Αγνοεί τι πρέπει να διδάξει, γιατί να το διδάξει και πώς να το διδάξει – είναι πράγματα που δεν έμαθε ποτέ (και δεν ενδιαφέρεται να τα μάθει, αφού βολεύεται στη σημερινή κατάσταση με τα δεδομένα από το υπουργείο αναλυτικά προγράμματα και βιβλία).

(4) Τα πανεπιστημιακά τμήματα που προετοιμάζουν τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης «διδάσκουν» άλλα αντ’ άλλων. Από μαρξισμό μέχρι ολοκληρώματα! Αλλά η πειραματική παιδαγωγική, η γενετική (ή αναπτυξιακή) ψυχολογία και η γενική και ειδική διδακτική (οι βάσεις της εκπαίδευσης) είναι στα αζήτητα. Απλώς οι καθηγητές «διδάσκουν» κάποιο διδακτορικό που κατάφεραν να πάρουν. Μη με αναγκάσετε να φέρω αμέτρητα συγκεκριμένα παραδείγματα και να τρέχω μετά στα δικαστήρια.

(5) Τα πανεπιστημιακά τμήματα που προετοιμάζουν τους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν ασχολούνται με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση – ασχολούνται με τις επιστήμες τους. Εξάλλου, η μεγάλη πλειοψηφία των καθηγητών αυτών των πανεπιστημιακών τμημάτων (ιδιαίτερα των φυσικομαθηματικών) θεωρούν υποτιμητικό να ασχοληθούν με τόσο «χαμηλά» ζητήματα σε σχέση με την επιστήμη τους…

(6) Την περίοδο 1964-65 έγινε η πρώτη σοβαρή προσπάθεια για τη γενική εκπαίδευση. Τη σταμάτησε, φυσικά, η χούντα. Την περίοδο 1975-1979 έγινε η δεύτερη σοβαρή προσπάθεια μεταρρύθμισης. Ακολούθησε, όμως, η λαίλαπα του ΠΑΣΟΚ. Μέχρι το 1981 υπήρξε το ΚΕΜΕ, ένα ολιγάριθμο (αλλά με αξιόλογους ανθρώπους) όργανο του υπουργείου Παιδείας που προωθούσε τις μεταρρυθμίσεις στη γενική εκπαίδευση. Το ΠΑΣΟΚ το κατάργησε (για να απολύσει όλους όσοι ήταν στο ΚΕΜΕ) και έφτιαξε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο – ένα καθαρά κομματικό όργανο με μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους-συμβούλους που διορίζονταν από το κόμμα, άνθρωποι που δεν έχουν ιδέα από εκπαίδευση. Το υπουργείο Παιδείας νομικά έχει μόνο το δικαίωμα να αλλάζει τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Μια προσπάθεια κάποιας αλλαγής της κατάστασης έγινε από τον Ι. Παρασκευόπουλο (πρόεδρο του Π.Ι.) επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη. Αλλά αυτή η προσπάθεια τέλειωσε άδοξα πολύ σύντομα.

(7) Η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών είναι (όπως και η κοινωνία μας) επηρεασμένη από την «αριστερή» νοοτροπία (που υποστηρίζεται σήμερα και από την ακροδεξιά) και, φυσικά, δεν ανέχεται την ελεύθερη, κριτική και ανατρεπτική (στην τρέχουσα «λογική») σκέψη. Οι λίγοι εκπαιδευτικοί, που προσπαθούν να κάνουν κάτι ενδιαφέρον με τους μαθητές, χαλάνε την πιάτσα και γι’ αυτό απομονώνονται από την πλειοψηφία.

(8) Μέσα σε αυτό το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον των 35 τελευταίων χρόνων ήταν φυσικό να μην υπάρξουν (εκτός από κάποιες ασήμαντες εξαιρέσεις) επιστήμονες που να θελήσουν να ασχοληθούν με την ουσία της εκπαίδευσης που δεν ενδιαφέρει κανέναν (και να βρεθούν στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο, όπως, ας πούμε, την έπαθα εγώ που είχα ξεκινήσει λίγο νωρίτερα, σε μια διαφορετική εποχή, σε άλλες συνθήκες και με άλλα όνειρα). Επιστήμονες που να μελετήσουν τι πρέπει να διδάσκει το σχολείο (καμιά γνώση δεν είναι γνώση αν δεν οδηγεί σε άλλη γνώση – Bruner). Να μελετήσουν πώς θα πρέπει να το διδάξει (η γνώση μέσα από την ανακάλυψη – Piaget). Και να δουν πώς θα προκύψει το ενδιαφέρον για μάθηση μέσα από τη μελέτη του περιβάλλοντος του παιδιού (Decroly).

– Για μένα το μεγαλύτερο έγκλημα που έκανε στη χώρα μας ο Ανδρέας (με το ΠΑΣΟΚ) ήταν να καταστρέψει ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ την ελληνική εκπαίδευση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον του τόπου μας.