Νιόβη Παυλίδου: Τα οικονομικά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Η κατάσταση στα τριτοβάθμια ιδρύματα της χώρας έφθασε πραγματικά στα όριά της. Με την ανάληψη των καθηκόντων του το Συμβούλιο Ιδρύματος (ΣΙ) του ΑΠΘ έθεσε τα οικονομικά θέματα σε προτεραιότητα. Στόχος ήταν να καταρτιστεί ισοσκελισμένος «τακτικός προϋπολογισμός», κάτι άγνωστο μέχρι τότε, και να διερευνηθεί η οικονομική διαχείριση όλων των πόρων του Πανεπιστημίου.

Ας το εξηγήσουμε καλύτερα.

Το ΑΠΘ έχει πολλές υποδομές και δραστηριότητες.

• Εχει εστίες φοιτητών, με λέσχη για τους διαμένοντες. Οι υποδομές αυτές ανήκαν στην Γραμματεία Νέας Γενιάς μέχρι πρόσφατα, με καθόλου χαμηλό ετήσιο προϋπολογισμό. Σήμερα τον δημόσιο προϋπολογισμό τον ελέγχει συμβούλιο γύρω από τον πρύτανη.
• Το ΑΠΘ έχει λέσχη για τους υπόλοιπους φοιτητές. Φημολογείται ότι τα χρήματα και το προσωπικό ακόμη και σήμερα περισσεύουν. Επι σειρά ετών η πρόσβαση ήταν ανεξέλεγκτη, όποτε επιχειρήθηκε έλεγχος εισόδου οι γνωστές καταλήψεις επαναφέρανε το ίδρυμα σε «λαϊκή εξουσία». Η λέσχη διοικείται από ειδικό συμβούλιο γύρω από τον πρύτανη.
• Το ΑΠΘ διαθέτει επιτροπή ερευνών (ΕΛΚΕ). Είναι το καλύτερα οργανωμένο τμήμα. Η καταβολή όμως του ποσοστού αποζημιώσεων από συναδέλφους που ασκούν ελεύθερο επάγγελμα, και η λογοδοσία για τη χρήση των κρατήσεων από ερευνητικά προγράμματα των καθηγητών είναι ακόμη ένα ζητούμενο. Η επιτροπή ερευνών διοικείται από ειδικό συμβούλιο γύρω από τον πρύτανη.
• Το ΑΠΘ διαθέτει εταιρεία αξιοποίησης περιουσίας. Και μεγάλη περιουσία. Πριν δυο-τρία χρόνια παραιτήθηκε ξαφνικά μετά από παρέμβαση του εισαγγελέα ο διευθυντής της εταιρείας! Η περιουσία, στο μεγαλύτερο μέρος της ρυθμίζεται από ένα πολύ σφιχτό θεσμικό πλαίσιο κληροδοτημάτων. Θα ήταν θετικό να μάθουμε αν αφήνει θετικό ή αρνητικό υπολοιπο η διαχείριση της περιουσίας. Η εταιρία εποπτεύεται από τον πρύτανη
• Το ΑΠΘ έχει και μεγάλα δαση και αγροκτήματα για γεωπονικές, κτηνιατρικές και λοιπές χρήσεις, τα οποία ενισχύονται με δημόσια χρηματοδότηση. Συμβούλια γύρω από τον πρύτανη ελέγχουν την λειτουργία τους.
• Το ΑΠΘ εποπτεύει ιδρύματα που ιδρύθηκαν με δωρεές ιδιωτών που δεν επαρκούν και απαιτούν διαρκή χρηματοδότηση από το ΑΠΘ. Τα ιδρύματα εποπτεύονται από τον πρύτανη.
• Το ΑΠΘ έχει και κατασκήνωση, η οποία απομυζά ζεστό δημόσιο χρήμα με διαρκείς ανακατασκευές και με λειτουργικά έξοδα.
• Το ΑΠΘ είναι μια μεγάλη κοινότητα με κυλικεία, φωτοτυπάδικο, υπηρεσίες που μαζεύουν χρήμα από τους φοιτητές. Τελευταία οι πρυτάνεις υιοθέτησαν το επιχειρηματικό μοντέλο του «αυτοδιαχειριζόμενου κυλικείου» από φοιτητές. Θα ηταν χρήσιμη μια αξιολόγησή του.
• Μέσα στις οικονομικές λειτουργίες του πανεπιστημίου υπάρχει και το μικρό κομμάτι του «τακτικού προϋπολογισμού», κρατική επιχορήγηση για γενικές λειτουργικές ανάγκες του ιδρύματος. Αυτό το ποσό ελαττώνεται και δημιουργεί ασφυξία στα ιδρύματα. Μόνο σε αυτό το τμήμα επιτράπηκε έλεγχος στα ΣΙ και γενικά υπήρχαν αρκετές ερωτήσεις για τη διαχείρισή του.

Η λίστα μας θα μπορούσε να επεκταθεί πολύ, ας μείνουμε όμως εδώ. Το ΣΙ προσπάθησε λοιπόν για ενιαία διαχείριση πόρων και ζήτησε την θεσμοθέτηση του ΝΠΙΔ, ενός οργάνου που προέβλεπε ο 4009/2011, γιαυτό ακριβώς τον σκοπό. Η αντίδραση υπήρξε μεγάλη. Το ΝΠΙΔ είναι το πρώτο πράγμα που κατήργησε ο Μπαλτάς.

Σήμερα οι πρυτάνεις φωνάζουν για χρηματοδότηση, ως συνήθως, και ίσως έχουν δίκιο. Θα έπρεπε όμως να ενημερώσουν την ελληνική κοινωνία για τα οικονομικά των ιδρυμάτων. Να εξηγήσουν τη χρήση χώρων, τα ενοίκια, τις δαπάνες για ακριβές και πλημελείς υπηρεσίες καθαριότητας και φύλαξης, τα έσοδα από περιουσία, εργαστήρια, κλινικές. Να εξηγήσουν αν γίνεται έλεγχος σκοπιμότητας δαπανών και πώς. Να υποδείξουν που απαιτούνται νομοθετικές παρεμβάσεις, που απαιτείται εσωτερικό νοικοκύρεμα. Να λογοδοτήσουν λεπτομερώς πριν χρηματοδοτηθούν.

Το κόστος του ελληνικού πανεπιστημίου είναι μεγάλο και δε μπορεί σήμερα να μείνει στο απυρόβλητο. Και επειδή η πραγματικότητα είναι αδυσώπητη, η κυβέρνηση και νέο σχέδιο ΑΘΗΝΑ θα αναγκαστεί να προτείνει και το ΝΠΙΔ να επαναφέρει, και σε γενικότερες περικοπές να προβεί.

Ο ΣΥΡΙΖΑ γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα της τριτοβάθμιας, γιατι ήταν αυτός που πάλεψε τόσα χρόνια για να μην λυθούν. Δυστυχώς σήμερα θα αντιμετωπίσει τις δεσμεύσεις του τρίτου μνημονίου.