Ευθύμης Δημόπουλος: Το Άουσβιτς στο σχολείο

Το Άουσβιτς στο σχολείο. 
(αφιερωμένο στη σημερινή μέρα μνήμης των θυμάτων του ναζισμού)


Σε όλα αυτά τα χρόνια που δουλεύω σε μεγάλες τάξεις (Ε΄, ΣΤ΄) της πρωτοβάθμιας εκπαίδευση προσπαθώ πάντα (είτε ευκαιριακά είτε οργανωμένα και συστηματικά) να ανοίγω το θέμα του ολοκαυτώματος των Εβραίων, των στρατοπέδων συγκέντρωσης, της φρίκης του Άουσβιτς. Είναι ένα μεγάλο εκπαιδευτικό καθήκον. Έτσι το καταλαβαίνω.

Κανείς δεν είχε προβλέψει το Άουσβιτς. Και όμως συνέβη. Υπήρξε ένα γεγονός απροσδόκητο αλλά συνταρακτικό. Κλόνισε πολλά από τα θεμέλια του πολιτισμένου κόσμου: τη θρησκευτική αγωγή, την αξία της τέχνης, το πρότυπο του «καλλιεργημένου» ανθρώπου, την ίδια την ύπαρξη του Θεού. Κανείς δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι δε θα ξανασυμβεί.
Ειδικά τα τελευταία χρόνια που στη χώρα μας βρέθηκαν αρκετοί που κρέμασαν σβάστικες στα δωμάτιά τους, έδερναν μετανάστες, χαιρετούσαν και ψήφιζαν ναζιστικά η ανάγκη αυτών των συζητήσεων έγινε πιο έντονη. Όχι μόνο για μένα, αλλά νομίζω και για τους μαθητές μου.

Η συζήτηση αυτή δεν είναι εύκολη για κανέναν. Ούτε για το δάσκαλο ούτε για τα παιδιά. Τα στερεότυπα, η χρονική απόσταση, “το χάσμα ανάμεσα στα πράγματα όπως συνέβαιναν «εκεί κάτω» και στα πράγματα όπως παρουσιάζονται από την τρέχουσα φαντασία” (Rrimo Levi), τα γέλια ή τα δάκρυα, ο θαυμασμός της δύναμης και η περιφρόνηση για τον αδύναμο, οι φαινομενικά αφελείς ή απλοϊκές αλλά πολύ δύσκολες ερωτήσεις και οι περίπλοκες απαντήσεις που απαιτούν, μεταβάλλουν τη συζήτηση σε μια πραγματική δοκιμασία. 

Όμως είναι απαραίτητη. Όπως απαραίτητη είναι και η διαρκής προετοιμασία για αυτή. Ας ελπίσουμε ότι κάτι αφήνει. Η παρακαταθήκη (υπεραισιόδοξη για πολλούς)του Bruner πάντα θα μας ενθαρρύνει: «η ηλικία δεν είναι εμπόδιο στην κατανόηση, αν διδάσκουμε με επιστημονικά έντιμο τρόπο».