Τάσος Ανθουλιάς: Προϋποθέσεις για μια σύγχρονη ελληνική εκπαίδευση

Μέσα στα μεγάλα προβλήματα της πολιτικής, της οικονομίας και του προσφυγικού δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το πρόβλημα της εκπαίδευσης – μιας εκπαίδευσης που συμμετείχε στη δημιουργία μιας κοινωνίας που δεν ξέρει, δεν καταλαβαίνει, δεν μπορεί να σκεφτεί λογικά, δεν είναι ικανή να αντιμετωπίσει θετικά μια πολύ δύσκολη πραγματικότητα.

Ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα υπάρξει μια διαφορετική πολιτική πραγματικότητα είναι ανάγκη να προετοιμαζόμαστε και να σκεφτούμε ποιες μπορεί να είναι οι βασικές προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να μετατρέψουν την ελληνική γενική εκπαίδευση (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια) από ένα χώρο προετοιμασίας ανεύθυνων δημόσιων υπάλληλων (όπως, δυστυχώς, είναι σήμερα) σε ένα χώρο ανάπτυξης της σκέψης και της δημιουργικότητας για την προετοιμασία ένταξης σε μια παραγωγική ζωή με ουσιαστικά ενδιαφέροντα.

Και, φυσικά, χρειάζεται μεγάλη προετοιμασία για να καταφέρουμε να ξεφύγουμε από την επικρατούσα αντίληψη για την εκπαίδευση και να χρησιμοποιήσουμε τη λογική που είναι σήμερα στα αζήτητα.

Φυσικά πρώτη προϋπόθεση είναι η εφαρμογή μιας σοβαρής αξιολόγησης δομών και προσώπων – πράγμα αυτονόητο, το οποίο δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση.

Δεύτερη προϋπόθεση είναι η ανάθεση πραγματικών ευθυνών στους εκπαιδευτικούς. Η απάντηση «εγώ κάνω αυτά που μου λέει το Υπουργείο Παιδείας και γράφει το επίσημο σχολικό βιβλίο» πρέπει να τελειώσει. Γι’ αυτό απαιτούνται δύο μεγάλες αλλαγές:

(α) Αντικατάσταση των αναλυτικών προγραμμάτων από εκπαιδευτικούς στόχους ανά βαθμίδα και τάξη. Απλούς και καθαρούς στόχους. Ξέρω πως συνήθως «τα απλά πράγματα είναι τα πιο δύσκολα». Σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι να βρούμε τον «κοινό νου», την «κοινή λογική» και τόσα άλλα απλά πράγματα…

Τι χρειάζεται, όμως, να ξέρει, στα Μαθηματικά για παράδειγμα, ένα παιδί που τελειώνει το δημοτικό σχολείο; Και δείτε μερικές από τις εγκληματικές ενέργειες του Παιδαγωγικού (τρόπος του λέγειν) Ινστιτούτου.

Παρουσίασε μια έρευνα που έκανε σε παιδιά της Β δημοτικού και βρήκε πως μόνο το 30% από αυτά είχε καταφέρει να αφομοιώσει την ύλη των Μαθηματικών της Α δημοτικού (που περιλάμβανε τους αριθμούς από το 1 ως το 20 και τις πράξεις με αυτούς τους αριθμούς). Και μετά από την έρευνα αυτή αποφασίζει να φορτώσει, επιπλέον, στα Μαθηματικά της Α δημοτικού και τους αριθμούς από το 20 ως το 100. Σχιζοφρένεια ή σκοταδισμός;

Στη Β δημοτικού το παιδί μαθαίνει την αντιμεταθετική ιδιότητα (5x3=3x5), αλλά στη Γ δημοτικού αναγκάζεται να αποστηθίσει την πλήρη προπαίδεια (δηλαδή ξεχωριστά σαν ποίημα, πόσο κάνει 5x3 και πόσο κάνει 3x5 σε διαφορετική σειρά: πολλαπλάσια του 5, πολλαπλάσια του 3). Κατάργηση της λογικής των Μαθηματικών.

Όσο για τα Μαθηματικά της ΣΤ δημοτικού ο μαθητής θα «μάθει» πως η πρωτοβάθμια εξίσωση (που εμφανίζεται σ’ αυτή την τάξη χωρίς να διδάσκονται οι πραγματικοί αριθμοί) έχει πέντε διαφορετικούς τρόπους λύσης και όχι έναν!...

(β) Εφαρμογή του πολλαπλού βιβλίου, όπως είχε νομοθετηθεί από την κυβέρνηση Μητσοτάκη με σχέδιο του εξαίρετου καθηγητή Ιωάννη Παρασκευόπουλου (και στη συνέχεια καταργήθηκε από το ΠΑΣΟΚ).

Ο εκπαιδευτικός θα διαλέγει εκείνο το βιβλίο που θεωρεί καταλληλότερο για τη διδασκαλία του.

Θυμάμαι μια έντονη συζήτηση που είχα όταν δίδασκα στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το 1992, με τον τότε Πρόεδρο της ΔΟΕ (Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας). Εκείνος ήταν εναντίον του «πολλαπλού βιβλίου», φωνάζοντας πως «οι δάσκαλοι δεν είναι ικανοί να διαλέξουν τα κατάλληλα βιβλία – το Υπουργείο Παιδείας πρέπει να είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για τα σχολικά βιβλία».

Όταν του είπα πως οι εκπαιδευτικοί στα Φροντιστήρια Ξένων Γλωσσών διαλέγουν οι ίδιοι τα βιβλία των μαθητών τους, ο Πρόεδρος μου γύρισε την πλάτη του και έφυγε.

Τρίτη προϋπόθεση είναι η κατάργηση της αποστήθισης. Αυτό, φυσικά, δεν πραγματοποιείται με ευχές, διακηρύξεις ή διαταγές. Ο μόνος τρόπος για να καταργηθεί η αποστήθιση είναι η παροχή της δυνατότητας χρήσης βοηθητικών βιβλίων και σημειώσεων από τους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις εξετάσεις. Αυτό θα αναγκάσει και τις εξετάσεις να σταματήσουν να είναι εξετάσεις αποστήθισης. Και, φυσικά, θα σπρώξει τους εκπαιδευτικούς να ασχοληθούν με την ουσία των μαθημάτων τους.

Σκεφτείτε πόσο γελοίο είναι «να μηδενιστεί η κόλλα» ενός μαθητή αν πιαστεί στις εξετάσεις με ένα «σκονάκι». Δηλαδή αν ξέρει απέξω το «σκονάκι» τότε είναι καλός μαθητής και ξέρει το μάθημα;

Όταν ήμουνα φοιτητής της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ όλοι οι σοβαροί καθηγητές (Νιτσιώτας, Πενέλης κλπ.) μας επέτρεπαν (και μας ενθάρρυναν) να έχουμε μαζί μας στις εξετάσεις όποια βιβλία ή σημειώσεις θέλαμε. Ένας καθηγητής το απαγόρευε απόλυτα: ο Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου, που ήταν για ένα διάστημα Υπουργός της Χούντας. Τυχαίο; Δεν νομίζω.

Τέταρτη προϋπόθεση είναι η σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγική διαδικασία. Εκτός από τα διάφορα τεχνικά-επαγγελματικά λύκεια, είναι αυτονόητο πως σε όλες τις αγροτικές περιοχές θα πρέπει να υπάρχουν ολοκληρωμένα αγροτικά λύκεια και σε όλες τις τουριστικές περιοχές ολοκληρωμένα τουριστικά λύκεια, αφού αγροτική παραγωγή και τουρισμός είναι δύο από τις βάσεις της ελληνικής οικονομίας και της μελλοντικής ανάπτυξης της χώρας.

Στα γενικά λύκεια θα πρέπει να πηγαίνουν μαθητές μόνο μετά από σοβαρές εξετάσεις.

Πέμπτη προϋπόθεση είναι η κατάργηση της ιδιότητας του «καθηγητή πληροφορικής». Τι σχέση έχει ένας άνθρωπος που σπούδασε πληροφορική με την εκπαίδευση; Ξέρουμε, βέβαια, πως αυτή η ιδιότητα «ανακαλύφθηκε» από τους συνδικαλιστικούς φορείς των εκπαιδευτικών για να μην «αναγκαστούν» οι εκπαιδευτικοί να έχουν σχέση με την πληροφορική.

Σκεφτείτε κάτι απλό: Ποιος διδάσκει τη γραφή με το μολύβι; Ένας που ξέρει να κατασκευάζει μολύβια; Ένας που ξέρει τη χημική ουσία του γραφίτη; Όχι. Θέλουμε να τη διδάσκει ένας δάσκαλος. Γιατί το Word, τη νέα μορφή γραφής, δεν μπορεί να το διδάσκει ένας φιλόλογος; Τι ξέρει ένας πληροφορικάριος για τις έννοιες που περιλαμβάνονται στη μορφή ενός κειμένου και αναδεικνύουν οπτικά το περιεχόμενό του; Τι ξέρει ένας πληροφορικάριος από παιδαγωγική, ψυχολογία και διδακτική;

Γιατί το Excel να το διδάσκει ένας πληροφορικάριος και όχι ένας Μαθηματικός; Γιατί ένα πρόγραμμα αρχείου δεν μπορεί να το διδάσκει ένας ιστορικός, δημιουργώντας εξαιρετικά και πρωτότυπα ιστορικά αρχεία για την κατανόηση της εξέλιξης της Ιστορίας; Γιατί ένας καθηγητής σχεδίου δεν είναι καταλληλότερος για να διδάξει ένα σχεδιαστικό πρόγραμμα;

Ο σημερινός «καθηγητής πληροφορικής» θα μπορούσε να είναι ο τεχνικός βοηθός του σχολείου και των εκπαιδευτικών – όχι εκείνος που διδάσκει τους μαθητές.

Νομίζω πως ήρθε η ώρα να δούμε με σύγχρονη λογική (και ουσιαστική γνώση) την εκπαίδευση των παιδιών μας, πετώντας την τρομερή σαβούρα που έχει συσσωρευτεί και έχει οδηγήσει την εκπαίδευσή μας σε έναν απέραντο βάλτο.

ΥΓ. Στη διάρκεια της χούντας, ενώ σπούδαζα στο Πολυτεχνείο, μελέτησα σοβαρά τα θέματα της γενικής εκπαίδευσης, πιστεύοντας πως το πιο σημαντικό πράγμα, με το οποίο θα έπρεπε να ασχοληθούμε μετά την πτώση της χούντας, είναι η εκπαίδευση. Το ίδιο κάνω και τώρα.

Τάσος Ανθουλιάς