Γιάννης Αντωνίου: Για τον Κάστρο και την Κούβα πάλι, και τέλος.

Ξεκινώ με μία κοινότοπη παραδοχή, κάτι σαν υπενθύμιση σε όσους επιμένουν να κρύβονται πίσω από την ιστορία. Είναι άλλο πράγμα η ιστορία και άλλο η πολιτική, όσο κι αν σε πολλά τέμνονται. Στην ιστορία οι αναχρονισμοί απαγορεύονται, γιατί σκοτεινιάζουν το πεδίο κατανόησης.

Τα γεγονότα, το παρελθόν είναι της εποχής τους και της αλληλουχίας των συνθηκών που τα παρήγαγαν. Από την άλλη, η πολιτική δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αναχρονισμούς, ιδιαίτερα μάλιστα, όταν τα έργα των δρώντων στο παρελθόν αφήνουν ενεργό το αποτύπωμά τους στο παρόν.

Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, ο Φιντέλ Κάστρο πράγματι υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές του 20ου αιώνα. Στην κορύφωση του ψυχρού πολέμου, όταν μετρούσαμε τα κόκκινα μίλια της κομμουνιστικής επέκτασης πάνω στον χάρτη, η Κούβα εκπροσωπούσε τη μεγάλη πρόκληση. Ο κομμουνισμός έφτανε στη γειτονιά του μπάρμπα Σαμ. Γινόταν αντιληπτή ως σημάδι ότι η κοσμική προφητεία της απελευθέρωσης του παντός έχει το πραγματολογικό της αντίστοιχο.

Ήταν και κάτι άλλο όμως με την Κούβα. Όταν η καταθλιπτική εικόνα των λαϊκών δημοκρατιών της Ανατολικής Ευρώπης, γινόταν όλο και πιο δύσκολα υπερασπίσιμη, η Κούβα της σάμπα, η Κούβα του Havana Club, η Κούβα των γενειοφόρων επαναστατών με τα αμπέχονα, που οι φωτογραφίες τους κοσμούσαν τα νεανικά δωμάτια, η Κούβα του Χουανταρένα, του Τεόφιλο Στήβενσον, η Κούβα που ένωνε την επανάσταση με την pop art ήταν το ακροτελεύτιο επιχείρημα ότι ο σοσιαλισμός είναι μία ζωντανή υπόθεση.

Το δίκιο έμοιαζε να είναι εκεί και το άδικο στην άλλη όχθη του στενού της Φλόριντα. Ο Κάστρο, ο Γκεβάρα ήταν οι δημιουργοί αυτής της παγκόσμιας ονείρωξης και η συγκυρία τους επέτρεπε να είναι. Η κατάρρευση του κομμουνισμού στις αρχές της δεκαετίας του 90' άλλαξε δραματικά τα δεδομένα, διαλύοντας και τις τελευταίες ψευδαισθήσεις ότι το βάθος του ουρανού είναι νομοτελειακά κόκκινο.

Ο Κάστρο και το καθεστώς του άντεξαν, ωστόσο η αποδόμηση των κοινωνικοαπελευθερωτικών συμφραζομένων της ρητορικής του υπήρξε ραγδαία. Έτσι έμεινε μόνο το επαναστατικό φολκλόρ να προσπαθεί μάταια να σκεπάζει την τυπολογία της φρίκης του ολοκληρωτισμού. Όσο από ιστορική άποψη αποτελεί αφελή αναχρονισμό να παραγνωρίζει κανείς την σημασία της κουβανέζικης επανάστασης και των ηγετών της στο γεωπολιτικό status του 60, και του 70', άλλο τόσο προβληματικό είναι το κρυφτούλι με την ιστορία, οι αριστερές ιδεοληψίες και η παγίδευση στη νοσταλγία των νεανικών φαντασιώσεων, που επιμένει να αντιλαμβάνεται και να αποτιμά το πολιτικό παρόν με όρους ιστορικού παρελθόντος.

 Και το χειρότερο, στο όνομα του επαναστατικού ρομαντισμού, να αποσιωπά ή να υποβιβάζει την πολιτική βαρβαρότητα, με την οποία πολιτεύτηκε ο Κάστρο και το καθεστώς του, στην κατηγορία του παρεμπίπτοντος.