Χρήστος Παπαγεωργίου: Μορφές φιλελευθερισμού

Η φωτο είναι του μετρ Κωνσταντίνου Πϊττα

Οι κλασσικοί ορισμοί για τους διάφορους φιλελευθερισμούς, οι διαφορές μεταξύ φιλελεύθερων Αμερικάνων και Φιλελεύθερων Ευρωπαίων και ο Παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός με τις καταστροφικές αλλαγές που φέρνει κυρίως για την μεσαία τάξη των κεντρικών χωρών της Δύσης (ΗΠΑ ,Ε.Ε. κτλ) έχουν δημιουργήσει μια τεράστια ιδεολογική και πολιτική σύγχυση τόσο μεγάλη ώστε π.χ. ο Μπέπε Γκρίλο ζήτησε να ενταχθεί το κόμμα του στο Μπλοκ των φιλελευθέρων στην Ε.Ε.

Η πρώτη και κύρια διαίρεση μεταξύ των διάφορων τύπων φιλελευθερισμού για μένα είναι η διαίρεση μεταξύ του «Οικονομικού Φιλελευθερισμού» και «Κοινωνικού ή Πολιτικού Φιλελευθερισμού» .

Ο Οικονομικός Φιλελευθερισμός υποστηρίζει ότι το κράτος (όπου συμπεριλαμβάνεται και η τοπική αυτοδιοίκηση) όχι μόνον δεν πρέπει να ασχολείται με επιχειρηματικές δραστηριότητες αλλά επιπλέον πρέπει να εκχωρεί την εκμετάλλευση των δραστηριοτήτων κοινής ωφέλειας, σε ιδιωτικούς φορείς για περιορισμένο χρόνο, με επαναλαμβανόμενους διαφανείς πλειοδοτικούς διαγωνισμούς.

Το κράτος με τα έσοδα από την φορολογία πρέπει να εξασφαλίζει την Εθνική Άμυνα, την Ασφάλεια των πολιτών τους, και στην καλύτερη περίπτωση ένα Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ) και Ιατρική και φαρμακευτική κάλυψη για όλους, ενώ παράλληλα πρέπει να αναπτύσσει τις αναγκαίες υποδομές με δημόσιους μειοδοτικούς διαγωνισμούς των οποίων την εκμετάλλευση θα παραχωρεί τελικά σε ιδιώτες.

Το κυριότερο όμως έργο του οικονομικά φιλελεύθερου κράτους πρέπει να είναι η εξασφάλιση του οικονομικού ανταγωνισμού των ιδιωτικών επιχειρήσεων, ώστε μέσα από την διαδικασία της δημιουργικής καταστροφής (Σουμπέτερ) να αυξάνεται συνεχώς ο Εθνικός πλούτος. Δημιουργική καταστροφή σημαίνει συνοπτικά ότι με τον ανταγωνισμό υπερισχύουν οι κάθε φορά οι καινοτομικές και καλά διοικούμενες επιχειρήσεις, που παράγουν καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες με χαμηλότερο κόστος, και οι άλλες απλώς κλείνουν (καταστρέφονται). Ο Σουμπέτερ πρώτος παρατήρησε ότι εξαιτίας αυτής της διαδικασίας τα κράτη μπορούν να δημιουργήσουν πλούτο. Έτσι τα καπιταλιστικά κράτη που, λίγο ή πολύ, λειτουργούν με βάση τον οικονομικό φιλελευθερισμό γίνονται συνεχώς πλουσιότερα !!

Απέναντι στον Οικονομικό Φιλελευθερισμό βρίσκεται ο Σοσιαλισμός ( Σοσιαλδημοκρατία, Κομμουνισμός , Εθνικοσοσιαλισμός, Φασισμός κτλ). Στα όποια Σοσιαλιστικά συστήματα τα κράτη έχουν κυρίαρχο ρόλο με σοβαρές και πολυποίκιλες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Φυσικά αυτές οι επιχειρήσεις του κράτους, δεν έχουν ανταγωνισμό και φυσικά δεν κλείνουν σχεδόν ποτέ, συνήθως μάλιστα δεν αφήνουν ούτε τις ιδιωτικές εταιρίες να κλείσουν τροφοδοτώντας με δάνεια τους ιδιοκτήτες τους. Λόγω κυρίως αυτού του φαινομένου (έλλειψη ανταγωνισμού και δημιουργικής καταστροφής) τα Σοσιαλιστικά κράτη γίνονται σταδιακά κοινωνικές μηχανές φτωχοποίησης !!

Ο Κοινωνικός ή Πολιτικός Φιλελευθερισμός υποστηρίζει την Δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων, και ιδίως των μειονοτήτων (φυλετικών, θρησκευτικών, πολιτικών, σεξουαλικών κτλ). Οι πολίτες που υποστηρίζουν τον Κοινωνικό ή Πολιτικό Φιλελευθερισμό ονομάζονται συνήθως στην Ε.Ε. “προοδευτικοί” ενώ στις ΗΠΑ “φιλελεύθεροι” (LIBERAL) ενώ οι πολίτες που τον υποστηρίζουν εν μέρει ονομάζονται “συντηρητικοί” .

Οι δυο αυτοί φιλελευθερισμοί μπορεί να υποστηρίζονται ταυτόχρονα από την ίδια ομάδα ανθρώπων μπορεί όμως οι ομάδες που υποστηρίζουν τον ένα φιλελευθερισμό να είναι επιφυλακτικοί έως εχθρικοί απέναντι στον άλλον φιλελευθερισμό.

Παραδείγματα για να γίνουν όλα αυτά κατανοητά. Στην Ε.Ε. πολλοί υποστηρικτές του οικονομικού φιλελευθερισμού είναι συντηρητικοί ενώ πολλοί υποστηρικτές του κοινωνικού φιλελευθερισμού είναι Σοσιαλιστές (Σοσιαλδημοκράτες κυρίως). Στις ΗΠΑ αντίστοιχα μια ομάδα διανοουμένων και καλλιτεχνών καθοδηγεί ένα σημαντικό κίνημα Κοινωνικού φιλελευθερισμού που αλληθωρίζει ή βλέπει με ανοχή και συμπάθεια τα διάφορα σοσιαλιστικά κινήματα ή κόμματα.

Η Κίνα έχει μια ειδική μορφή οικονομικού φιλελευθερισμού με εξαιρετικά περιορισμένο κοινωνικό φιλελευθερισμό, έτσι επιτυγχάνει τεράστια οικονομική ανάπτυξη χωρίς δημοκρατία και ελευθερίες όμως.

Η Ρωσία έχει έναν ειδικό μονοπωλιακό οικονομικό φιλελευθερισμό (χωρίς ανταγωνισμό) που δεν της επιτρέπει να απογειωθεί οικονομικά και φανερά υποφέρει από έναν περιορισμένο κοινωνικό φιλελευθερισμό.

Η Τουρκία με τους Κεμαλιστές είχε ένα μετριοπαθές σοσιαλιστικό σύστημα (που την οδηγούσε σε φτωχοποίηση). Σε αντίθεση με τους Κεμαλιστές, το ισλαμικό κόμμα του Ερντογάν υιοθέτησε ένα πολύ πετυχημένο πρόγραμμα οικονομικού φιλελευθερισμού που την οδήγησε σε οικονομική απογείωση. Ο οικονομικός φιλελευθερισμός όμως αρχίζει να καταρρέει στην Τουρκία σταδιακά, χάρις τα εσωτερικά προβλήματα, τις αυταρχικές διώξεις και τις μεγαλεπήβολες επιδιώξεις του Ερντογάν οδηγώντας την γείτονα σε οικονομική κρίση.

Στην Ελλάδα σταδιακά κατά την μεταπολίτευση εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα κρατικίστικου μετριοπαθούς σοσιαλισμού που συντηρήθηκε για τόσο μεγάλο διάστημα από τις επιδοτήσεις της Ε.Ε. και την πώληση κρατικών ομολόγων (με ψεύτικα στοιχεία). Η αναμενόμενη φτωχοποίηση δεν έγινε σταδιακά αλλά κρύφτηκε μέσα στα “λεφτά των άλλων” και φυσικά έγινε απότομα (έσκασε σαν φούσκα), με δραματικές συνέπειες στην ζωή των ανυποψίαστων Ελλήνων πολιτών, που πίστευαν ότι είχαμε … Νέο-Φιλελευθερισμό. Οι πολίτες αυτοί στράφηκαν με οργή και απελπισία στα άκρα και μια ομάδα αδαών και ιδεοληπτικών Νέο-Κομμουνιστών σε συμμαχία με ένα Εθνικο-λαικίστικο μόρφωμα πήραν την κυβέρνηση πιστεύοντας ότι θα μπορούσαν να επαναφέρουν την χαμένη ευημερία με περισσότερο …Σοσιαλισμό. Η αναμενόμενη περαιτέρω φτωχοποίηση ευτυχώς δημιουργεί και συνειδητοποίηση των Ελλήνων που ας ελπίσουμε ότι θα δώσει και την πολιτική λύση στις επόμενες εκλογές.

Στην Νότια Ευρώπη η ιδεολογική και πολιτική σύγχυση που σκορπίστηκε από τα πανεπιστήμια (που ο Φιγιόν τα αποκάλεσε Μαρξιστικές φωλιές), στις κοινωνίες των χωρών της, έφερε στην εξουσία για πολλά χρόνια διάφορα μετριοπαθή σοσιαλιστικά υβρίδια που δημιούργησαν σε συνθήκες ανταγωνισμού με τον πιο ανεπτυγμένο Βορά, οικονομική και κοινωνική κρίση, την οποίαν προσπαθούν να αξιοποιήσουν για να πάρουν την εξουσία διάφορα φασίζοντα Δεξιό-Αριστερά σχήματα κατά το πρότυπο των δικών μας ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ.

Στην Βόρεια Ευρώπη ακόμη και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα υποστηρίζουν ευτυχώς τον οικονομικό φιλελευθερισμό γερμανικού τύπου (ORDO-LIBERALISM) όπου το κράτος έχει σημαντικό ρόλο. Τα οικονομικά τους αποτελέσματα, πολύ καλύτερα του Ευρωπαϊκού Νότου, τους επέτρεψαν να κυριαρχήσουν στην Ε.Ε. , ενώ η υπεροψία που δείχνουν μερικοί πολιτικοί τους απέναντι στον Σοσιαλίζοντα Νότο, αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα αποσταθεροποίησης της Ε.Ε.

Η Αγγλία πάντα ιδιότροπη και επιφυλακτική απέναντι στην Ε.Ε. , με ευθύνη του μοιραίου Κάμερον, παρασύρθηκε σε ένα δημοψήφισμα όπου τα θύματα της παγκοσμιοποίησης συνενώθηκαν με μεγάλη ομάδα των παραδοσιακών αρχόντων της (LORDS) και έφεραν το BREXIT. Ο Παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός βεβαίως αυτό το BREXIT το εξέλαβε ως προσπάθεια απομόνωσης της Αγγλίας (Οικονομικά Αντιφιλελεύθερο μέτρο) και τα αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα που προέκυψαν ήδη έχουν κάνει τους υποστηρικτές του να ανησυχούν για την επιλογή τους.

Στις ΗΠΑ τελείωσε μια μεγάλη μονομαχία μεταξύ μεγάλων γκρουπ κατεστημένων οικονομικών συμφερόντων. Ο απρόβλεπτος και ιδιόρρυθμος επιχειρηματίας Τραμπ κατάφερε να υπερισχύσει της φιλόδοξης αλλά με εμφανή σημεία κόπωσης αντιπάλου του. Είναι φανερό ότι η Χίλαρυ Κλίντον είναι πιο φιλελεύθερη κοινωνικά από τον Τραμπ, τι γίνεται όμως με τον οικονομικό φιλελευθερισμό ?

Είναι ο Τραμπ εναντίον της παγκοσμιοποίησης που είναι η σύγχρονη μορφή του καπιταλισμού ? Αν ισχύει αυτό η οικονομική του αποτυχία είναι για μένα εξασφαλισμένη και θα μείνει στην Ιστορία ως ένας πεισματάρης λαϊκιστής που απλώς περιθωριοποίησε οικονομικά τις ΗΠΑ.

Η γνώμη μου είναι ότι κάτι τέτοιο πιθανόν δεν ισχύει, ο Τραμπ είναι ιδιόρρυθμος και σε μερικά θέματα πολύ συντηρητικός όπως είναι και πολλοί Αμερικάνοι άλλωστε, αλλά έχοντας το ένστικτο του πετυχημένου επιχειρηματία, απλώς θα προσπαθήσει να επηρεάσει την παγκοσμιοποίηση ώστε να έχουν οι ΗΠΑ μεγαλύτερα πλεονεκτήματα από αυτήν.

Άλλωστε μια από τις μεγαλύτερες αστοχίες της παγκοσμιοποίησης δεν ήταν μόνον η οικονομική υποβάθμιση της μεσαίας τάξης στη Δύση , αλλά η ακατανόητη στρατιωτική ένταση της τελευταίας περιόδου, του κατά τα άλλα εξαιρετικού Ομπάμα, που μόνον κάποια σκοτεινά οικονομικά συμφέροντα και σκοτεινούς ηγέτες μπορεί να εξυπηρετήσει. Και ο Τραμπ σε αυτό το ζήτημα φαίνεται πιο “προοδευτικός” από την Kλίντον.

Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός δεν εξυπηρετείται από την στρατιωτική ένταση αλλά από την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας που έχει διεισδύσει παντού και αλλάζει δυναμικά την ζωή μας, στις επικοινωνίες στα δίκτυα και στον ελεύθερο χρόνο και δευτερευόντως από την ανάπτυξη των τεχνολογιών στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας για την καταπολέμηση του φαινομένου της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Σε αυτούς τους τομείς η καινοτομία που παράγεται από την αριστεία της δημοκρατίας στα ελεύθερα και δημιουργικά πανεπιστήμια της Δύσης παίζουν κυρίαρχο ρόλο, και έτσι ας ελπίσουμε ότι πλάι στον ανίκητο οικονομικό φιλελευθερισμό και η σύγχρονη δημοκρατία των ελεύθερων πολιτών θα υπερισχύσει των αναχρονιστικών συστημάτων φωτισμένων ηγετών με κοπάδια συλλογικών οντοτήτων (Κομμουνισμού , Φασισμού, Ισλαμικού Φονταμενταλισμού κτλ)

Καθ. Χρήστος Δ. Παπαγεωργίου

PhD Imperial College