Χρήστος Δ. Παπαγεωργίου: Για την τριτοβάθμια παιδεία

Ο φίλος μας καθηγητής Χρήστος Δ. Παπαγεωργίου έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση για το μέλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και μας έκανε την  τιμή να τη στείλει προς δημοσίευση. Η μεταρρύθμιση της Παιδείας μας έχει ανάγκη από τις γνώμες των ειδικών, γιατί μέσα από το διάλογο θα καταλήξουμε στο σωστό και θα το εφαρμόσουμε στην πράξη. Την επόμενη μέρα, φυσικά . Όταν θα έχει περάσει η καταιγίδα της ερημοποίησης. ( Leo)

Με αφορμή την συζήτηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα, ως παλαιός διδάσκαλος, αρχικά φροντιστής, στην συνέχεια καθηγητής στην Ιδιωτική σχολή Ηλεκτρονικών Αναστασιάδη (που μετεξελίχθηκε στο ΤΕΙ Πειραιά) διδάκτωρ του IMPERIAL COLLEGE και αναπλ. καθηγητής στο ΕΜΠ, πιστεύω ότι δικαιούμαι να έχω άποψη για το θέμα αυτό την οποία συνοπτικά μοιράζομαι μαζί σας.

Πιστεύω ότι ο σημαντικότερος πόρος στην εποχή μας, για όλα τα κράτη, είναι οι μορφωμένοι εκπαιδευμένοι και καλλιεργημένοι πολίτες του. Η πρόσφατη θεαματική ανάπτυξη της Κίνας και Ινδίας δεν βασίζεται σε πρώτες ύλες αλλά είναι προϊόν της επιχειρηματικότητας της καινοτομίας των κατοίκων τους, υποβοηθούμενη φυσικά από την φιλελευθεροποίηση των οικονομιών τους. Παρατηρούμε την ίδια περίοδο μια θεαματική αύξηση του αριθμού πανεπιστημίων τους (Δημόσιων και Ιδιωτικών) με ταυτόχρονη την ποιοτική αναβάθμιση τους.

Πιστεύω επίσης ότι η ευφυία και οι ειδικές διανοητικές ικανότητες προκύπτουν όπως όλες οι ικανότητες τυχαία, δηλαδή η καταγωγή των ανθρώπων δεν έχει πρωτεύοντα ρόλο όσο έχει η τύχη. Προφανώς βέβαια η παιδεία παίζει τον σημαντικό ρόλο στην μετατροπή της ευφυίας και των διανοητικών ικανοτήτων σε συγκεκριμένες επαγγελματικές δεξιότητες και ουσιώδη μόρφωση σε όλους τους τομείς της τέχνης της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ακόμη και η αυτομόρφωση χρειάζεται την παιδεία ενός σχολείου ή πανεπιστημίου για να γίνει ευχάριστη και αποδοτική.

Με βάση αυτά τα δυο βασικά μου πιστεύω προκύπτει το συμπέρασμα ότι κάθε σοβαρό κράτος, για το δικό του συμφέρον, πρέπει να διευκολύνει την πρόσβαση των παιδιών του ανεξάρτητα από την καταγωγή τους ή το εισόδημα της οικογένειας τους, σε σοβαρά και αξιόπιστα πανεπιστήμια (ΑΕΙ και ΤΕΙ).

Δηλαδή η τριτοβάθμια παιδεία πιστεύω ότι πρέπει να είναι δωρεάν και να παρέχεται από σοβαρά και αξιόπιστα Πανεπιστήμια. Φυσικά αν η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι απλώς δωρεάν αλλά παρέχεται από υποβαθμισμένα και μη αξιολογημένα πανεπιστήμια ο στόχος της δωρεάν εκπαίδευσης έχει πλήρως αποτύχει.

Για να φέρω ένα παράδειγμα ας υποθέσουμε ότι η Ελλάδα αποφασίζει να δώσει ένα γεύμα δωρεάν σε όλα τα Ελληνόπουλα που σπουδάζουν, αλλά το γεύμα είναι άθλιο, άνοστο και κακομαγειρεμένο, το δωρεάν χάνει την σημασία του. Φυσικά οι κρατικοί μάγειροι, σερβιτόροι καθαριστές, προμηθευτές πρώτων υλών και σκευών είναι ικανοποιημένοι αν έχουν σταθερή δουλειά και αμοιβές λογικές και συχνά με συντεχνιακές κινητοποιήσεις πιέζουν για βελτίωση, αφορά όμως αυτό την παιδεία?

Ένα άλλο πρόβλημα στην Ελλάδα της δωρεάν αποκλειστικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι ότι οι γόνοι της μεσαίας και της κατώτερης τάξης στην Ελλάδα πηγαίνουν αναγκαστικά και σε υποβαθμισμένα τριτοβάθμια ιδρύματα της, ενώ οι γόνοι των εύπορων οικογενειών συχνά πηγαίνουν σε καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού η και στα ελάχιστα ιδιωτικά πανεπιστήμια που επιτρέπεται να λειτουργούν στην Ελλάδα, νοθεύοντας τον ανταγωνισμό των ικανοτήτων και περιορίζοντας την αριστεία της χώρας μας.

Παρατηρώ λοιπόν ότι ο διάλογος στην Ελλάδα περιορίζεται σε προτάσεις για οργανωτικές ομοιόμορφες κεντρικά σχεδιασμένες αλλαγές ή στα προνόμια και αμοιβές των καθηγητών στα κρατικά πανεπιστήμια μας (οι μάγειροι που ανέφερα) και τα δικαιώματα των φοιτητών να ελέγχουν τα όργανα διοίκησης στα πανεπιστήμια, ώστε να μένουν αιωνίως σε αυτά, να περνούν με το «Δημοκρατικό» πέντε, και μερικοί να προετοιμάζονται συνδικαλιστικά για την πολιτική τους καριέρα εκφωνώντας ξύλινους λόγους σε αμφιθέατρα.

Φυσικά όλα αυτά δεν μπορούν να δώσουν απαντήσεις για την βελτίωση της πανεπιστημιακής εκπαίδευση ώστε η χώρα μας να πορευτεί σαν ένα άξιο μέλος της Ε.Ε., η οποία έχει σημαντικό ρόλο στο μέτρο της στην κατανόηση και επίλυση των προβλημάτων της εποχής μας και στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο της Ελλάδας.

Η δική μου πρόταση έχει λοιπόν δυο στόχους. Αφενός να εξασφαλιστεί η δωρεάν πρόσβαση στα πανεπιστήμια και αφετέρου η ποιοτική αναβάθμιση των πανεπιστημίων και της πανεπιστημιακής παιδείας και συνοπτικά περιγράφεται από τα παρακάτω:

1. Ελεύθερη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα εφόσον ιδρύονται ως παραρτήματα των 50 πρώτων καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου και παρέχουν ισότιμα διπλώματα με τα ιδρύματα της χώρας προέλευσης τους.
2. Πλήρης διοικητική αυτοτέλεια των υπαρχόντων δημόσιων πανεπιστημίων με σταθεροποίηση των κρατικών παροχών για μισθούς του προσωπικού τους στα σημερινά επίπεδα. Το πρόγραμμα επενδύσεων των πανεπιστημίων παραμένει υποχρέωση του κράτους η συντήρηση των κτιρίων καλύπτεται από τα έσοδα τους
3. Πανελλήνιες εξετάσεις, όπου οι επιτυχόντες θα παίρνουν ένα εξαργυρούμενο κουπόνι σπουδών (4+2 ή 5+2 ετών ανάλογα με την κατεύθυνση) και θα μπορούν να γραφτούν σε όποιο πανεπιστήμιο δημόσιο ή ιδιωτικό επιθυμούν εφόσον γίνονται δεκτοί από αυτά
4. Τα Δημόσια πανεπιστήμια θα έχουν, επιπλέον της κρατικής επιχορήγησης, έσοδα από τα κουπόνια, από ερευνητικά προγράμματα και από μεταπτυχιακά εξειδικευμένα μαθήματα με αμοιβή που ορίζουν τα ίδια
5. Το υπάρχον προσωπικό των πανεπιστημίων παραμένει με σχέση δημόσιου υπάλληλου ενώ το μελλοντικό προσωπικό είναι υπάλληλοι των πανεπιστημίων με κατάλληλες συμβάσεις οι οποίες θα καλύπτονται από τα επιπλέον έσοδα του πανεπιστημίου
6. Τα Ιδιωτικά πανεπιστήμια μπορούν φυσικά να ορίζουν αυθαίρετα τα δίδακτρα τους ανεξάρτητα από την τιμή του κουπονιού.
7. Φοιτητές μετά την λήξη των κουπονιών τους είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν για κάθε μάθημα που εξετάζονται.

Πιστεύω ότι με ένα τέτοιο γενναίο πρόγραμμα, το οποίο ενδεχομένως απαιτεί αρχικά μεγαλύτερη χρηματοδότηση λόγω των κουπονιών, μπορεί να λυθεί οριστικά το πρόβλημα της πανεπιστημιακής παιδείας στην Ελλάδα.

Τα Ιδιωτικά πανεπιστήμια θα λειτουργήσουν υποχρεωτικά ανταγωνιστικά και τα Δημόσια απαλλαγμένα από τον σημερινό ασφυκτικό έλεγχο της εκάστοτε κυβέρνησης θα μπορέσουν σύντομα να γίνουν και αυτά ανταγωνιστικά ή και να κλείσουν, αν δεν έχουν εγγραφές νέων φοιτητών ή έσοδα από ερευνητικά ή μεταπτυχιακά προγράμματα.

Φυσικά οι ευκαιρίες για επιχειρηματικές συνεργασίες, νέες θέσεις εργασίας και πρόσθετα έσοδα στο κράτος από την ίδρυση νέων πανεπιστημίων θα αυξηθούν πέραν της παροχής πραγματικής δωρεάν και αξιόλογης παιδείας για όλους τους νέους στην Ελλάδα.

Καθ. Χρήστος Δ. Παπαγεωργίου

Διδάκτωρ του IMPERIAL COLLEGE