Θόδωρος Σούμας: 1968

1968, του Τάσου Μπουλμέτη

κριτική του Θόδωρου Σούμα

Ένα αθλητικοκοινωνικό γεγονός και μια καλή καλλιτεχνική και αθλητική ταινία, είναι το πετυχημένο docufiction φιλμ (μείγμα ντοκιμαντέρ και αφήγησης με υπόθεση και ηθοποιούς), το "1968", του προικισμένου και ταλαντούχου Τάσου Μπουλμέτη («Νοτιάς», 2016, και «Πολίτικη κουζίνα», 2003). Η ταινία έχει ως αφετηρία της τον ευρωπαϊκό τελικό κυπελλούχων μπάσκετ του 1968 στο υπερπλήρες Καλλιμάρμαρο στάδιο, μεταξύ της ΑΕΚ και της Σλάβια Πράγας. Αγώνας που έληξε με την αναπάντεχη και σχεδόν ηρωική νίκη του αουτσάιντερ, της ΑΕΚ, χάρη στη φοβερή απόδοση των διακεκριμμένων παικτών της – Αμερικάνου, Τρόντζου, Ζούπα, Βασιλειάδη, Λαρεντζάκη, Χρήστου, Τσάβα - και στην αποφασιστική ενίσχυση των 80.000 Ελλήνων θεατών! Αλλά ας μην ξεχάσουμε και τη σπουδαία συμβολή του πρόωρα αδικοχαμένου, από καρκίνο, ταλαντούχου και θαρραλέου πλεϊμέικερ Μόσχου, που οδήγησε μέχρι εκεί την ομάδα (ο οποίος μνημονεύεται σε μια δραματοποιημένη σκηνή του Μπουλμέτη).

Στο φιλμ υπάρχουν σασπένς, συναισθήματα, χιούμορ, ανθρωπιά, τρυφερότητα, χαρμολύπη, νοσταλγία, κοινωνική ευαισθησία και κοινωνικοί αγώνες, και προπάντων ένας πετυχημένος συνδυασμός ρεαλισμού και ντοκουμέντων (η ενυπάρχουσα ντοκιμαντερίστικη προσέγγιση του σκηνοθέτη)... Η μεγάλη δεξιοτεχνία και αφηγηματική άνεση του Μπουλμέτη, η ικανότητά του να εξισορροπεί ετερογενή υλικά – κάτι ιδιαίτερα λεπτό και δύσκολο εδώ- ξεχωρίζουν... Η ταινία εξελίσσεται ελεγχόμενα και κορυφώνεται προς τη δραματική λήξη του αγώνα. 

Το φιλμ εντάσσεται στο αγαπητό στο αμερικάνικο σινεμά, γόνιμο κι ενδιαφέρον είδος της αθλητικής ταινίας, όπου το άθλημα εκλαμβάνεται σαν μια μεταφορά του αγώνα στη ζωή, σαν μια μεταφορική εικόνα της κοινωνίας και της ίδιας της ζωής. 

Το «1968» του Μπουλμέτη είναι μια σύνθεση μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ: Περιέχει συνεντεύξεις παικτών και προπονητών των δύο ομάδων, σκηνοθετημένες σκηνές της γέννεσης κι ίδρυσης της ομάδας της Ν.Φιλαδέλφειας (της γενέτειράς μου) από κωνσταντινοπολίτες πρόσφυγες στην Αθήνα το 1924, και αρκετές σκηνοθετημένες μικροϊστορίες στο περιθώριο του μεγάλου αγώνα. Η αφήγηση περιέχει, δηλαδή, πολλές συνοπτικές ιστορίες οι οποίες συνδέονται εύστοχα με το θρυλικό ματς: Η μάζωξη όλων στο προπατζήδικο που λειτουργεί σαν μικρογραφία της ελληνικής κοινωνίας με τις τότε αντιθέσεις δημοκρατών και χουντικών, το ζευγάρι που θα παντρευτεί εάν νικήσει το αουτσάιντερ, σύμφωνα με την υπόσχεση του νεαρού που θέλει να αποφύγει το γάμο, το παράδοξο γούρι του μπασκετμπολίστα Αμερικάνου που αισθάνεται …τυχερός και νικητής όταν βλέπει νεκροφόρα πριν το εκάστοτε ματς και, ως κεντρικό νήμα, τα σχόλια, οι αναμνήσεις και οι αφηγήσεις του εισπράκτορα του λεωφορείου που φθάνει ως το Καλλιμάρμαρο… Κεντρικό αφηγηματικό νήμα αποτελούν και τα λεγόμενα του σπορτκάστερ Β.Γεωργίου, που αναμετάδωσε τον συγκεκριμένο αγώνα και θυμάται και μιλά για όσα συνέβησαν γύρω από αυτόν… 

Το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο δίνεται ελλειπτικά μα αδρά, αντιλαμβανόμαστε πως βρισκόμαστε στην καρδιά των χρόνων της δικτατορίας, όπου το χουντικό καθεστώς προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον ελληνικό αθλητισμό. Μα οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι και φίλαθλοι αναζητούν μια φυγή, μια αντίδραση, την διατράνωση μιας συλλογικής προσπάθειας ή την επίδειξη της δύναμης της θέλησής τους ή την ανάγκη της χώρας να συσπειρωθεί και να νοιώσει υπερήφανη, και όλα τούτα τα βρίσκουν ή τα προβάλλουν στη διεξαγωγή αυτού του συναρπαστικού μπασκετικού ματς! Ο Μπουλμέτης συνδέει τον ελληνικό κοινωνικοπολιτικό χώρο γύρω από τον αγώνα με όσα διαδραματίζονται στην περιβάλλουσα κοινωνία αλλά και στον διεθνή πολιτικό χώρο, με τις ριζοσπαστικές διεκδικήσεις των μαύρων στις ΗΠΑ και των νέων του Μάη του ’68… Ο σκηνοθέτης μας δίνει συνοπτικά τη σχέση της μικρής ιστορία με τη μεγάλη, με Ι κεφαλαίο.

Καλό μπάσκετμπολ (ο διάσημος, αμφίρροπος και συγκλονιστικός, νικηφόρος τελικός της ΑΕΚ, το 1968), καλό αφηγηματικό σινεμά, η Ιστορία και ο βετεράνος δημιουργός Τάσος Μπουλμέτης, ο οποίος κινεί τα νήματα, σε καλή φόρμα, όλα σε ένα, στις κινηματογραφικές αίθουσες... Ιδιαίτερα για μας τους μπασκετικούς, μια πανδαισία...