Γιάννης Κουτσομύτης: Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η εθνική ανωριμότητα

Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η εθνική ανωριμότητα

*Οι πρόσφατες κρίσεις στα Ίμια και την ΑΟΖ της Κύπρου έχουν κάνει κάποιους να εκφράζοντα κριτικά και ειρωνικά προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία υποτίθεται “δεν κάνει τίποτε”, λέει “μόνο λόγια”, “κρατάει ίσες αποστάσεις”, “τους ενδιαφέρουν μόνο τα συμφέροντά τους” και διάφορα άλλα τέτοια καφενειακού επιπέδου σχόλια.

Και το ερώτημα που προφανώς τίθεται είναι “έχει υποχρέωση η Ευρωπαϊκή Ένωση να δράσει υπέρ της Ελλάδας και της Κύπρου;”

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε “τι είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση”.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ένα ομοσπονδιακό κράτος με μια ενιαία κυριαρχία, όπως είναι πχ οι ΗΠΑ. Πρόκειται για 27 (μέχρι το 2019 28) κυρίαρχα κράτη που έχουν συνάψει μια συνομοσπονδία. Και αυτό σημαίνει ότι κάθε ένα από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ είναι το ίδιο πρωτίστως υπεύθυνο για την υπεράσπιση της κυριαρχίας του. Αυτή είναι και μια βασική αρχή της ΕΕ: η αρχή της επικουρικότητας. Δηλαδή, τα κράτη-μέλη είναι πρωτίστως τα ίδια υπεύθυνα για τις υποθέσεις τους (συμπεριλαμβανομένης και της ασφάλειας) και μόνο αν δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, τότε μπορούν να ζητήσουν τη συνδρομή των εταίρων τους στην ΕΕ.

Ας μην μπούμε τώρα στη συζήτηση αν αυτό είναι σωστό ή λάθος. Αυτή είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση (σε περίπτωση που δεν το γνωρίζατε). Καμία Κομισιόν, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ή άλλα κράτη-μέλη δεν έχουν υποχρέωση να κάνουν κάτι αν το ενδιαφερόμενο κράτος-μέλος δεν έχει κάνει το ίδιο όσα μπορεί για να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του. Αν κατανοήσουμε αυτή τη βασική κυρίαρχη αρχή της ΕΕ, τότε ίσως μπορέσουμε να κατανοήσουμε κάπως και τη στάση των εταίρων μας στην κρίση χρέους και τη μεταναστευτική/προσφυγική κρίση.

Και στα ζητήματα ασφαλείας τι γίνεται;

Ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα της Συνθήκης της Λισαβόνας ήταν το περίφημο άρθρο 42. Εκεί θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά η έννοια της “ευρωπαϊκής αμυντικής αλληλεγγύης”. Η παράγραφος 7 του άρθρου 42 αναφέρει συγκεκριμένα:

“Σε περίπτωση κατά την οποία κράτος μέλος δεχθεί ένοπλη επίθεση στο έδαφός του, τα άλλα κράτη μέλη οφείλουν να του παράσχουν βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών”.

Άρα στην περίπτωση των Ιμίων τι έπρεπε να κάνει η ΕΕ;

Πέρα από το να εκφράσει την ανησυχία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορούσε να κάνει τίποτε στην περίπτωση των Ιμίων. Η ίδια η Κυβέρνηση της Ελλάδας είπε ότι στα Ίμια δεν υπήρξε θερμό επεισόδιο αλλά ήταν ένα επικίνδυνο ατύχημα. Άρα τι μπορούσε ή τι έπρεπε να κάνει η ΕΕ πέρα από το να εκφράσει την ανησυχία της;

Στην περίπτωση όμως της ΑΟΖ Κύπρου;

Εδώ είναι η μια εντελώς διαφορετική περίπτωση, καθώς οι ενέργειες του τουρκικού ναυτικού στο Τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ αποτελούν μια κλασική περίπτωση “aggression”, μιας επιθετικής ενέργειας εντός της κυριαρχίας ενός κράτους-μέλους της ΕΕ. Τουρκικά πολεμικά πλοία εμπόδισαν πλοίο κυπριακών συμφερόντων να εκτελέσει τις προγραμματισμένες εργασίες του εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Έχουν γίνει πόλεμοι για πολύ λιγότερο σημαντικές προκλήσεις από αυτήν.

Ποιά ήταν όμως η αντίδραση του θιγόμενου κράτους, της Κύπρου; Μόνο “έντονες διαμαρτυρίες”. Καμία θεσμική κίνηση. Ούτε έκκληση της Ελλάδας να παρέμβει ως εγγυήτρια δύναμη, ούτε προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ούτε φυσικά κήρυξη πολέμου στην Τουρκία. Ουσιαστικά τίποτε απολύτως. Αέρας κοπανιστός. Μόνο διαμαρτυρίες και αιτήματα για φραστική συμπαράσταση.

Η φραστική συμπαράσταση ήρθε. Τι άλλο μπορούσε και έπρεπε να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση όταν το θιγόμενο κράτος-μέλος δεν ζητά την αμυντική αλληλεγγύη της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Να στείλει αεροπλάνα και ναυτικό από μόνη της, επειδή “η Τουρκία φέρεται επιθετικά”; Ας είμαστε λίγο σοβαροί.

Αν η Κύπρος ζητήσουν την ενεργοποίηση του Άρθρου 47 παράγραφος 2 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης, οι Ευρωπαίοι εταίροι είναι υποχρεωμένοι να παρέμβουν και είναι σίγουρο ότι θα το έκαναν. Θα ρωτούσαν όμως την Κυπριακή Δημοκρατία: “Κηρύξτε πρώτα εσείς πόλεμο στην Τουρκία και το συζητάμε”.

Αν κηρύξει η Κύπρος πόλεμο στην Τουρκία, τότε θα πρέπει να κηρύξει και η Ελλάδα. Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι υπό τις παρούσες συνθήκες θα κηρύξουν Κύπρος και Ελλάδα πόλεμο στην Τουρκία για την ΑΟΖ της Κύπρου, ούτως ώστε να υπάρχει επαρκής θεσμική συνθήκη ώστε να ζητηθεί η συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Όχι βέβαια.

Άρα περνάμε στο δεύτερο στάδιο, που είναι οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Και αυτές όμως πρέπει να τις ζητήσει η Κύπρος και να τις τεκμηριώσει. Μέχρι στιγμής δεν το έχει κάνει (για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων ότι δεν θέλει να τορπιλίσει τελειωτικά τις συνομιλίες για τη διευθέτηση του Κυπριακού), άρα δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε την ΕΕ ότι δεν έχει κάνει κάτι.

Έχω γράψει εδώ και 3 χρόνια για τα ρίσκα που εμπεριέχει η μονομερής εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της ΑΟΖ Κύπρου. Δυστυχώς φαίνεται να επαληθεύομαι. Καμία τρίτη δύναμη δεν είναι διατεθειμένη να εμπλακεί σε πόλεμο με την Τουρκία για χάρη μιας Exxon Mobil, μιας Total ή μιας ENI. H Τουρκία επέβαλλε έναν “Αττίλα 3” στην ΑΟΖ Κύπρου, χωρίς κανείς να θέλει ή να μπορεί να την αντιμετωπίσει.

Άρα γιατί υπάρχει γκρίνια για την ΕΕ;

Εδώ δεν μπορώ παρά να μπω σε δίκη προθέσεων και κοινωνικοψυχολογική ανάλυση. Θεωρώ ότι ένα μέρος της κοινής γνώμης έχει παντελή άγνοια για το τι εστί Ευρωπαϊκή Ένωση και από ποιούς κανόνες διέπεται.

Γαλουχημένοι πολλοί σε μια κοινωνία που έχει μάθει να θεωρεί τη χώρα “το χαϊδεμένο παιδί των ξένων δυνάμεων διότι θέλουν τον πλούτο μας και τη γεωστρατηγική μας θέση”, εκπλήσσονται που “οι ξένοι” δεν προστατεύουν το χαϊδεμένο παιδί.

Πρέπει όμως να ευχαριστήσουμε εδώ τον Ντόναλντ Τραμπ. Η [ανεύθυνη εν πολλοίς] στάση του της αποχής και απάθειας από τα τεκταινόμενα στην Εγγύς και τη Μέση Ανατολή αποκαλύπτει την εφηβική ανωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στον αντιπαθητικό πατερούλη, ο οποίος όμως μας έσωζε κάθε φορά που κάναμε ταρζανιές απέναντι στην Τουρκία. Το 1964 ο Λύντον Τζόνσον αποσώβησε έναν πόλεμο για την Κύπρο, και το ίδιο έκανε ο Μπιλ Κλίντον το 1996. Όταν οι Νίξον/Κίσινγκερ δεν το έκαναν το 1974 (για τους δικούς τους λόγους ή γιατί οι παρανοϊκοί ΕΟΚΑβίτες και ο Ιωαννίδης απλά πέρασαν τις κόκκινες γραμμές) τους βγάλαμε αλήτες, προδότες κλπ.

Τώρα που ο Τραμπ ούτε θέλει ούτε μπορεί να παρέμβει, μας φταίει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Έ, ας το συνειδητοποιήσουμε επιτέλους: Ουδείς θα έρθει να μας σώσει, αν πρώτα εμείς οι ίδιοι δεν δείξουμε ότι έχουμε κάνει τα πάντα για να σωθούμε. Και επίσης, αν δεν το ζητήσουμε πολύ συγκεκριμένα.

Μέχρις ότου συνειδητοποιήσουμε αυτά τα βασικά, απαγορεύεται να υβρίζουμε τους εταίρους και συμμάχους μας. Είναι θρασυδειλία, γελοιότητα και ντροπή να φερόμαστε σαν μαμόθρεφτοι έφηβοι που κλαίγονται επειδή τρώνε ξύλο από τα κωλόπαιδα της γειτονιάς και η μαμά δεν έτρεξε να τους σώσει. Ας αποκτήσουμε επιτέλους κάποιον ελάχιστο αυτοσεβασμό και ας αναλάβουμε πρώτοι από όλους τις δικές μας ευθύνες απέναντι στην πατρίδα μας. Αν κάνουμε αυτό πρώτα και αν παρ' όλα αυτά φανεί ότι δεν τα καταφέρνουμε, τότε ας ζητήσουμε τη βοήθεια και των φίλων μας.