Δημητρης Σωτηροπουλος: Το αυτονοητο ΟΧΙ

Από το facebook

Επιστρέφει και πάλι όπως βλέπω στη δημόσια ιστορία η παλιά εαμική-λαϊκοδημοκρατική ερμηνεία του ελληνικο-ιταλικού πολέμου του '40 που υποστήριζε ότι το ΟΧΙ το είπε ο "λαός", κι ότι ο φιλοφασίστας Μεταξάς αναγκάστηκε να υποχωρήσει υπό την τεράστια λαϊκή πίεση, ενώ πιθανόν θα είχε πάρει άλλες αποφάσεις χωρίς αυτή την πίεση. Και μάλιστα ότι επρόκειτο για έναν "αντιφασιστικό" πόλεμο στην ουσία του, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού μετώπου κατά του φασισμού. Αναμενόμενα όλα αυτά ίσως στην παρούσα συγκυρία καθώς ο αριστερός αντισυστημισμός, ιδίως στην ελληνική εκδοχή του (και ό,τι έχει μείνει από αυτό, τέλος πάντων) παλεύει να αυτοπαρουσιαστεί ως ο μόνος πραγματικός εχθρός κατά του ακροδεξιού αντισυστημισμού, προσπαθώντας να μας πεισει ότι έχουμε τάχα κάποια αναβίωση της Βαϊμάρης του μεσοπολέμου.

Πρόκειται φυσικά για τεράστιες ιστορικές ανακρίβειες, προϊόν μιας καθαρά ιδεολογικής ερμηνείας της ιστορίας. Ας ξεκινήσουμε από το απλό γεγονός ότι τα ΟΧΙ ή τα ΝΑΙ δεν τα λένε οι "λαοί" αλλά αναγκαστικά οι ηγεσίες τους, δημοκρατικές, δικτατορικές, φασιστικές, κομμουνιστικές, φιλελεύθερες ή ό,τι άλλο, που υπάρχουν για να παίρνουν αυτές τις αποφάσεις. Έτσι λοιπόν τα διάφορα ΟΧΙ στο βΠΠ τα είπαν ο Μεταξάς στην Ελλάδα (που μετά το '37-38 είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του καθεστώτος του), ο Τσώρτσιλ (ενώ άλλοι στη Μ. Βρετανία ήταν υπέρ του ενδοτισμού), ο Στάλιν στην ΕΣΣΔ (που αρχικά είχε συνάψει συμφωνία μη επίθεσης με τον Χίτλερ), το είπε ο Ρούζβελτ στις ΗΠΑ (ενώ η πλειοψηφία της χώρας ήταν υπέρ του απομονωτισμού) κλπ. Οι λαοί σε αυτές τις περιπτώσεις δεν έχουν τη δυνατότητα ούτε και ερωτούνται να πουν ναι ή όχι, και όταν ερωτηθούν, όπως συμβαίνει στη σύγχρονη εποχή, έρχεται μια ηγεσία που αντιλαμβάνεται, έστω την τελευταία στιγμή τον παραλογισμό της απάντησής τους, και το ΟΧΙ το κάνει ΝΑΙ αν χρειαστεί (και τι δεν θα έδιναν, μεταξύ μας, και οι Άγγλοι αυτή τη στιγμή να μπορούσαν να κάνουν ό,τι και ο Τσίπρας)...

Αλλά ο Μεταξάς δεν είπε κανένα "ηρωικό" ΟΧΙ. Θἐλω να πω ότι είπε ένα μάλλον αυτονόητο ΟΧΙ που ήταν συνέπεια της μακράς φιλοβρετανικής πολιτικής του ελληνικού κράτους. Παρότι γερμανοτραφής και με σαφή θέση υπέρ της φιλογερμανικής ουδετερότητας του Στέμματος στον Διχασμό, δεν μπορούσε παρά να πει ένα ΟΧΙ βασισμένο στις μακρές συνέχειες των γεωπολιτικών αναγκαιοτήτων που υπερβαίνουν τελικά κάθε ιδεολογία και συγκυριακή πολιτική. Είχε και ο ίδιος κάνει την στροφή του, άλλωστε νωρίτερα, και ήταν απολύτως έτοιμος για την απάντηση αυτή. Η χώρα ήταν και θα παρέμενε στο αγγλικό άρμα, με ή χωρίς τον Μεταξά, με φασιστικό ή δημοκρατικό καθεστώς. Απλά πράγματα.

Δεν είπε επίσης ένα ΟΧΙ που οδηγούσε στην ηρωική θυσία και την καταστροφή της χώρας. Ο πόλεμος που θα έδινε, γνώριζε καλά ότι δεν ήταν εκ των προτέρων χαμένος και θυσιαστικός, έστω κι αν θεωρητικά ο αντίπαλος υπερτερούσε. Και τούτο διότι το κράτος και ο στρατός προετοιμαζόταν καιρό για το ΟΧΙ αυτό, παρότι φυσικά έκανε ό,τι μπορούσε μέχρι τελευταία στιγμή για να αποτρέψει τον πόλεμο. Αλλά και εξαιρετικό επιτελικό σχέδιο είχε για την περίπτωση αυτή, και αποτελεσματικό σχεδιο επιστράτευσης (αυτό είναι το άλφα και το ωμέγα σε μια κινητοποίηση) και οπλισμό προσαρμοσμένο στις ανάγκες μιας εκστρατείας σε ορεινό και δύσβατο θέατρο επιχειρήσεων (τον πόλεμο τον κέρδισε το ελαφρύ ορεινό πυροβολικό, μεταξύ άλλων, αλλά και οι καταπληκτικές προσαρμογές που είχε κάνει το μικρό πολυτεχνείο του στρατού μας στα πολυβόλα και στις τακτικές της προώθησης των λόχων που δεν ήταν καθόλου απλά γιουρούσια, όπως καμιά φορά παρουσιάζονται). Επρόκειτο εντέλει για την κινητοποίηση του κράτους του ελληνικού μεσοπολέμου, του καλύτερου και πιο αποτελεσματικού που είχε ποτέ η χώρα, και το οποίο ο Μεταξάς ποτέ δεν πείραξε, κρατώντας μάλιστα σε διάφορα κρίσιμα πόστα και βενιζελικούς ακόμη. 

(Έχω, παρεμπιπτόντως, δουλέψει ένα βιβλίο που θα μιλά αναλυτικά για αυτό το κράτος, και το οποίο θα κυκλοφορήσει τους επόμενους μήνες. Περισσότερα, προσεχώς).

Είπε τέλος ένα ΟΧΙ το οποίο μπορούσε να υποστηρίξει η ελληνική κοινωνία σύσσωμη, ακόμη μάλιστα και οι χτυπημένοι από τον Μανιαδάκη κομμουνιστές όπως έδειξε η περίφημη επιστολή Ζαχαριάδη μέσα από τις φυλακές. Γιατί; Διότι απλούστατα επρόκειτο πάνω από όλα για κλασικό πατριωτικό πόλεμο. Το ερώτημα ήταν υπαρξιακό, δεν ήταν ιδεολογικό: η υπεράσπιση της πατρίδας και το έθνους. Τι να κάνουμε; Αυτό κινητοποιούσε τότε τους ανθρώπους, και από ό,τι βλέπουμε, ακόμη τους κινητοποιεί. Άλλωστε, το φθινόπωρο του '40, με όλη την ηπειρωτική Ευρώπη υπό ναζιστική κατοχή, και την ΕΣΣΔ να έχει έρθει σε συμβιβασμό με τον Χίτλερ, αντιφασιστικό μέτωπο ακόμη δεν υπάρχει. Πρόκειται για εκ των υστέρων κατασκευές. Αυτό συγκροτείται, όπως συγκροτείται σε μετέπειτα φάση, και πάντως ο ελληνοῑταλικός πόλεμος δεν είναι σε καμία περίπτωση ιδεολογικός πόλεμος, πρόκειται για αστειότητες ανθρώπων που διαβάζουν την ιστορία με τα σχήματα των διαφόρων κομμουνιστικών Διεθνών. Και βέβαια, δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση εκείνου του φασισμού με τις σημερινές, όποιες, αναβιώσεις του. Άλλωστε συχνότατα, σημερα το πεδίο συνάντησης αριστερού και δεξιού ανισυστημισμού αποδεικνύεται πολύ μεγαλύτερο από ό,τι αρέσει στους ιδεολόγους και τους ακτιβιστές.

Μαζί με αυτόν πάντως τον εξαιρετικό κρατικό μηχανισμό, ο Μεταξάς και κάθε ηγεσία μπορούσε να στηριχθεί και σε μια κοινωνία με ποιότητες που δεν έχουμε ξαναδεί στον ελληνικό εικοστό αιώνα. Μια κοινωνία με καταπληκτικές και δυναμικές ελίτ, με τεχνογνωσία επιβίωσης, με πάθος για τη ζωή, με παραστάσεις για το τι σημαίνει πόλεμος, καταστροφή και αναγέννηση από το μηδέν. Είναι οι παππούδες μας και οι προπάπποι μας, και δεν έχω νιώσει πιο υπερήφανος όταν κοιτάζω τις φωτογραφίες τους. Διότι ήταν πολύ σπουδαίοι και κυρίως δυνατοί άνθρωποι. Μπροστά τους, οι σημερινές πολιτικές και πνευματικές ηγεσίες και ο δικός μας κοινωνικός χυλός είναι νάνοι και τιποτένιοι.

Αυτό είναι το έπος του '40 ( κυρίως δλδ κρατική οργάνωση, υπεύθυνες ηγεσίες, καταρτισμένο σχέδιο και κοινωνικές ετοιμότητες) πέρα από ιδεολογίες και αναχρονισμούς που εξυπηρετούν τους σημερινούς ανταγωνισμούς. Τα υπόλοιπα είναι για να κάνουμε πολιτική, ξεχνώντας όμως όσους συνετέλεσαν σε αυτή την τόσο όμορφη στιγμή της ιστορίας μας.