ΚΙΜΩΝ ΧΑΤΖΗΜΠΙΡΟΣ: ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΑΝΑΛΗΦΘΕΙ ΤΟ ΜΑΤΙ ;

 

Μπορεί να επαναληφθεί το Μάτι;

Η πυρκαγιά στο Μάτι είχε τραγικό απολογισμό σε ανθρώπινα θύματα. Στα Γεράνεια αποφεύχθηκαν οι νεκροί, αλλά κάηκε ένα μεγάλο δάσος. Ανάλογες καταστροφές πιθανότατα θα συμβούν είτε αυτό το καλοκαίρι είτε κάποιο  από τα επόμενα. Παρά τα μέσα που διατίθενται, η ανθρώπινη προσπάθεια δυσκολεύεται να νικήσει ένα πανίσχυρο εχθρό, το εύφλεκτο πεύκο.

Τα θερμόφιλα δάση χαλεπίου και τραχείας πεύκης καλύπτουν περίπου το 4% της χώρας, συνήθως κοντά σε οικισμούς ή τουριστικές περιοχές, σε παράκτιες ζώνες και νησιά. Ενώ τα ορεινά δάση (μαύρα πεύκα, έλατα, διάφορα φυλλοβόλα) διαμορφώνουν οικολογικά ώριμα οικοσυστήματα, τα πεύκα χαμηλού υψομέτρου είναι βλάστηση μεταβατική που έχει ωφεληθεί από την επίδραση του ανθρώπου. Από την εγκατάσταση των πρωτόγονων μέχρι σήμερα, οι άνθρωποι, καίγοντας συχνά το δάσος, ευνοούσαν την επικράτηση πεύκων, τα οποία είναι προσαρμοσμένα στην φωτιά, την «επιθυμούν», αφού οι σπόροι τους φυτρώνουν πρώτοι μετά την πυρκαγιά και εξασφαλίζουν την διάδοση των δικών τους γονιδίων. Εξουδετερώνοντας άλλα είδη δένδρων που, υπό κανονικές συνθήκες, θα φύτρωναν στον ίδιο χώρο, κερδίζουν στον ανταγωνισμό, ο οποίος καθορίζει την σύνθεση της βλάστησης κάθε οικοσυστήματος.   

Η πρόληψη ή η κατάσβεση της φωτιάς του πευκοδάσους είναι ένας δύσκολος αγώνας ενάντια στην φύση. Ο καθαρισμός από τα ξερά κλαδιά, η διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών, η βελτίωση των πυροσβεστικών μέσων είναι χρήσιμες παρεμβάσεις που μειώνουν τον κίνδυνο καταστροφικής πυρκαγιάς, δεν μπορούν όμως να την εμποδίσουν για πάντα. Το πευκοδάσος κάποτε θα καεί, ανεξαρτήτως μέτρων προστασίας.

Ο κίνδυνος για τους ανθρώπους είναι μεγαλύτερος σε μια παραθεριστική περιοχή, διότι αυτή κατοικείται το καλοκαίρι, δηλαδή όταν θα καεί. Σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις, «κόκκινες περιοχές», με μόνιμες ή εξοχικές κατοικίες, υπάρχουν πολλές στην Αττική και σε όλη την Ελλάδα (νησιά, Πελοπόννησος, Χαλκιδική κ.λπ.). Μέγιστη απειλή προκαλεί ο συνδυασμός πυκνής συγκέντρωσης κατοικιών και εύφλεκτων δένδρων, με ελάχιστες οδούς διαφυγής. Ακόμα και αν δεν γίνουν τραγικά λάθη, όπως συνέβη στο Μάτι, η διακινδύνευση είναι σε κάθε περίπτωση υψηλή. Επιβάλλεται να μειωθεί η συμβίωση ανθρώπου και εύφλεκτου πεύκου, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι απώλειες ζωών και περιουσιών. Ωστόσο, προκαλεί έκπληξη ότι, ακόμα και τώρα, γίνονται παντού αναδασώσεις με πεύκα μετά τις πυρκαγιές.

Μόνον η αλλαγή της φυσικής βλάστησης, παρά τις αναπόφευκτες αντιδράσεις, θα πρόσφερε αποτελεσματική πρόληψη. Αφού προηγηθεί μια χαρτογράφηση δημόσιων και ιδιωτικών πευκόφυτων εκτάσεων και λεπτομερής αποτύπωση όσων από αυτές βρίσκονται ανάμεσα και γύρω από μόνιμες ή παραθεριστικές κατοικίες, θα ακολουθούσε ένα γενναίο πρόγραμμα σταδιακής αντικατάστασης των πεύκων με λιγότερο πυρόφιλα δένδρα (βελανιδιές, χαρουπιές,  λεύκες, πλατάνια κ.λπ.), που να είναι συμβατά με τα τοπικά οικοσυστήματα και, κατά το δυνατόν, αρδευόμενα. Κατάλληλη νομοθεσία και εφαρμοσμένη πολιτική θα επέβαλαν την άμεση απαγόρευση φύτευσης νέων πεύκων σε κατοικημένες περιοχές που κινδυνεύουν, καθώς και την υποχρέωση των Δήμων και των ιδιοκτητών ακινήτων να αντικαταστήσουν σταδιακά όλα τα επικίνδυνα δένδρα.

Κίμων Χατζημπίρος