Τι έκανε η Ιρλανδία, τι δεν έκανε η Ελλάδα

του Αντώνη Τριφύλλη, από Τα Νέα 

Η Ιρλανδία ήταν η δεύτερη χώρα μετά την Ελλάδα που μπήκε στο πρόγραμμα διάσωσης της ΕΕ ύστερα από την πτώχευση του τραπεζικού της συστήματος. Και είναι η πρώτη που βγήκε εδώ και λίγες ημέρες από αυτό, επανερχόμενη στη χρηματοδότησή της από την αγορά ομολόγων. Η Ελλάδα είναι η πρώτη που αντιμετώπισε την κρίση και οι επίσημοι προβλέπουν την έξοδο στις αγορές σε έναν χρόνο. Είναι αυτή η πρόβλεψη ρεαλιστική;

Εχει ενδιαφέρον να δούμε συνοπτικά σε τι διαφοροποιήθηκαν και σε τι όχι οι δύο χώρες σε σχέση με την αντιμετώπιση της κρίσης, ώστε να συμπεράνουμε αν είναι εφικτή η επιστροφή στην υπαρκτή ομαλότητα.

1. Η Ιρλανδία χρειάστηκε να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματά της από την τρόικα (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) για να καλύψει τη ζημιά των τραπεζών της, η οποία προήλθε από τη φούσκα ακινήτων. Την οποία δανειοδοτούσαν χωρίς όρια οι τρεις συστημικές της τράπεζες. Το κράτος δεν είχε ελλείμματα. Αντίθετα, η χώρα μας είχε υγιείς συστημικές τράπεζες που έπεσαν θύματα της δημοσιονομικής εκτροπής του κράτους.

2. Για να δανειστούν οι δύο χώρες υποχρεώθηκαν να υπογράψουν συμβάσεις δανειοδότησης με τους δανειστές τελευταίας ευκαιρίας (Μνημόνια), όπως συμβαίνει πάντα. Οι συμβάσεις επέβαλαν μείωση των ελλειμμάτων. Το πώς θα πετύχαιναν τον στόχο ήταν πρόταση των κρατών με αποδοχή αλλά και στενό έλεγχο από τους δανειστές για την πιστή εφαρμογή του προγράμματος. Η μία χώρα στιγμάτισε τους τραπεζίτες και τον εποπτικό μηχανισμό τους, η άλλη τους δανειστές. Η μία χώρα είχε μέχρι την κρίση πλεονασματικό προϋπολογισμό, η άλλη διπλά ελλείμματα.

3. Η Ιρλανδία επέλεξε να επιβάλει συγκρατημένη λιτότητα στην κρατική μηχανή (μείωση μισθών, αναδιαρθρώσεις και φορολογική πολιτική). Οι μισθοί μειώθηκαν κατά 5% και οι φόροι στις επιχειρήσεις παρέμειναν σταθεροί. Η ιρλανδική κυβέρνηση είχε εφαρμόσει μια πολιτική προσέλκυσης και ενθάρρυνσης των ξένων επενδύσεων με πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές (12,5%). Χρειάστηκε να δώσει σκληρή μάχη με την ΕΕ για να διατηρήσει αυτόν τον παράγοντα ανταγωνιστικότητας. Ισχυρές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πίεζαν για αύξηση των φόρων στις επιχειρήσεις, κατηγορώντας την για φορολογικό ντάμπινγκ. Ομως η κυβέρνηση αντιστάθηκε σθεναρά και επέβαλε τελικά την άποψή της. Η Ελλάδα, αντίθετα, επέλεξε να επιβάλει σκληρή πολιτική μισθών για το Δημόσιο και για τις συντάξεις με αντάλλαγμα τη διατήρηση του υπερμεγέθους κράτους και τιμωρητική φορολογική πολιτική, μην μπορώντας να ελέγξει τη φοροδιαφυγή.

4. Τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών ήταν καταλυτικά. Η μεν Ιρλανδία πολύ σύντομα απέκτησε ξανά θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ενώ η Ελλάδα είδε το ΑΕΠ και την ύφεση να βρίσκονται σε επίπεδα πρωτοφανή για χώρα εκτός πολεμικής σύρραξης.

5. Και οι δύο χώρες βρέθηκαν στη δύσκολη κατάσταση και λόγω ένταξής τους σε κοινό νόμισμα. Γεγονός που τους απέκλειε τη χρήση εργαλείων νομισματικής πολιτικής για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Και οι δύο χώρες βρέθηκαν αντιμέτωπες με τις αδυναμίες του συστήματος ΟΝΕ που δεν προέβλεπε μηχανισμό διάσωσης. Ο μηχανισμός στήθηκε εκ των υστέρων και με πολλές παλινδρομήσεις και λάθη από πλευράς δανειστών. Αντίθετα, λόγω νομίσματος είχαν χαμηλό πληθωρισμό και ασπίδα απέναντι στην κερδοσκοπία νομισμάτων.

6. Η Ιρλανδία είχε ένα κράτος που λειτουργούσε. Πανεπιστήμια υψηλού επιπέδου και νοοτροπία αναπτυξιακή. Αντίθετα, η χώρα μας ούτε λειτουργικό κράτος είχε, ούτε εκπαίδευση αποτελεσματική, ούτε επιχειρηματική νοοτροπία.

7. Και οι δύο χώρες βρέθηκαν πολύ σύντομα με υψηλά ποσοστά ανεργίας. Η Ιρλανδία ανακουφίστηκε προσωρινά με κινητικότητα των νέων λόγω γλώσσας και δεξιοτήτων. Πάνω από 200.000 νεαροί Ιρλανδοί βρήκαν δουλειά στο εξωτερικό. Αντίθετα, η Ελλάδα είχε μικρή κινητικότητα.

8. Οι πολιτικές για την ανταγωνιστικότητα πριν από την κρίση αλλά και μετά διαφέρουν ριζικά. Η προσέλκυση στην Ιρλανδία ξένων κεφαλαίων υπήρξε στρατηγική της επιλογή και στηρίχτηκε σε 5 άξονες τους οποίους υπηρετεί σταθερά εδώ και χρόνια. Αξιόπιστα πανεπιστήμια και τεχνικές σχολές αριστείας με επίκεντρο την υψηλή τεχνολογία. Χαμηλό συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων και σταθερό φορολογικό σύστημα. Ευέλικτη και προσαρμοζόμενη αγορά εργασίας. Φιλικό περιβάλλον για ξένους εργαζομένους. Και αποτελεσματικό κρατικό μηχανισμό. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Πάνω από χίλιες ξένες εταιρείες έχουν επιλέξει την Ιρλανδία για έδρα τους, μεταξύ των οποίων και αμερικανικοί κολοσσοί όπως η Microsoft και η Google. Για την Ελλάδα τα ξέρετε.

Θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε πολλές ακόμη διαφορές. Αλλά νομίζω ότι αυτές που αναφέραμε είναι αρκετές για να εξηγήσουμε τη διαφορετική εξέλιξη σε κάθε χώρα.

Η μεγάλη εικόνα ακόμη και πριν από την κρίση δείχνει μία χώρα που δουλεύει για το μέλλον και μία χώρα που μάχεται να διατηρήσει το παρελθόν. Μία χώρα δυναμική και προοδευτική και μία χώρα συντηρητική και φοβική.

Η άλλη κρίσιμη παρατήρηση αφορά το ζήτημα στρατηγικής. Η Ιρλανδία έχει ένα πρόγραμμα στρατηγικής για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας το οποίο τηρεί, αναθεωρεί και εφαρμόζει διαχρονικά. Η αποτυχία της δεν οφείλεται σε ελλείμματα, αλλά στη λειτουργία των χρηματαγορών και στη φούσκα ακινήτων, όπως συνέβη και στην Ισπανία, στην Ισλανδία, στην Κύπρο. Η χώρα μας, διαχρονικά, όχι μόνο δεν έχει στρατηγική ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας, αλλά οι πολιτικές της δυνάμεις δεν γνωρίζουν καν την τεχνική και τις μεθόδους του στρατηγικού σχεδιασμού. Και, επιπλέον, φαίνεται αδύνατον να συνεννοηθούν και να καταρτίσουν ένα σχέδιο με διάρκεια και σταθερό προσανατολισμό.

Τελικά τα προβλήματα της Ελλάδας είναι πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισμικά. Της Ιρλανδίας όχι.