Γιώργος Παγουλάτος: Από το συνέδριο του Centre for European Reform. "Has the euro been a failure?”

από τη σελίδα του στο facebook

Επέστρεψα χθες από το συνέδριο του Centre for European Reform στο Ditchley Park, με θέμα “Has the euro been a failure?”. Το CER είναι το σημαντικότερο φιλοευρωπαϊκό think tank στη Βρετανία, προοδευτικό και κεϋνσιανό. Στο συνέδριο συμμετείχαν ορισμένοι από τους γνωστότερους επικριτές της πολιτικής που ακολουθήθηκε στην Ευρωζώνη τα τελευταία 5 χρόνια, μαζί με κεντρικούς policy-makers από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη Γερμανική κυβέρνηση, το ΔΝΤ (κάποιοι διάσημοι στη χώρα μας…)

Ορισμένα πρόχειρα συμπεράσματα:

Η κριτική στις αρχιτεκτονικές αδυναμίες της ΟΝΕ, και κυρίως στο μείγμα πολιτικής που ακολουθήθηκε, ήταν έντονη και διάχυτη. Οι δυο κορυφαίοι αξιωματούχοι του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών βρέθηκαν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στο στόχαστρο της κριτικής.

Η κρατούσα άποψη ήταν περίπου η εξής: το ευρώ όπως έγινε ήταν ένα λάθος, δεν έπρεπε να είχε γίνει έτσι, ή ίσως δεν έπρεπε να είχε γίνει καθόλου. Όμως από τη στιγμή που υπάρχει, ακόμα κι αν δεχτούμε την αποτυχία του, δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω. Ήταν πλειοψηφική η άποψη για την αποτυχία της πολιτικής που εφαρμόστηκε στο ευρώ, αλλά πλειοψηφική επίσης η διαπίστωση ότι μια διάλυση του ευρώ θα ήταν καταστροφική, κι επομένως ο μόνος δρόμος που απομένει είναι η μονόδρομος της στενότερης ενοποίηση μέσα στο ευρώ. Όπως είπε κάποιος, μπορείς από ένα ενυδρείο να φτιάξεις ψαρόσουπα, αλλά όχι και το αντίστροφο. Για το πόσο εφικτή όμως είναι αυτή η πορεία στενότερης ενοποίησης, εκφράστηκε σκεπτικισμός.

Αναλύθηκαν όλα τα θεωρητικά σενάρια διάλυσης του ευρώ, ως υποθετικές ασκήσεις παρά ως πιθανά ενδεχόμενα. Το λιγότερο ίσως καταστροφικό θα ήταν μια εθελούσια αποχώρηση της Γερμανίας, στο πλαίσιο μιας συντεταγμένης, οργανωμένης και συναινετικής διάλυσης του ευρώ. Το καταστροφικότερο θα ήταν μια αποχώρηση χωρών της Μεσογείου, με την Ιταλία να αποτελεί μια κεντρική περίπτωση αναφοράς εάν δεν περάσει σε θετική ανάπτυξη, και τη Γαλλία να αποτελεί κίνδυνο σε περίπτωση εκλογής της Λεπέν. Η περίπτωση Grexit αναφέρθηκε ως το ενδεχόμενο με τη μεγαλύτερη συγκριτικά πιθανότητα, το πλέον διαχειρίσιμο για την Ευρωζώνη (που κατά ορισμένους θα μπορούσε μετά να προχωρήσει ταχύτερα στο στόχο της στενότερης ενοποίησης), αλλά και το πλέον καταστροφικό για την εξερχόμενη χώρα…

Η Ελλάδα αναφέρθηκε πολλές φορές, δυστυχώς ως το παράδειγμα της απόλυτης αποτυχίας. Δεν ήταν έτσι το κλίμα πέρσι τέτοια εποχή (η κρατούσα άποψη το 2014 ήταν ότι η Ελλάδα ανακάμπτει, βγαίνει από την κρίση, παρά τη βαριά κληρονομιά της ύφεσης). Τώρα δεν συνάντησα κανέναν που να είναι αισιόδοξος για την Ελλάδα. Τα δυο ακόμα χρόνια ύφεσης (2015-16) (που μας φόρτωσαν οι χειρισμοί της κυβέρνησης Τσίπρα Ι), η ανεργία που δεν θα αρχίσει να μειώνεται πριν από το 2017, ρίχνουν πάρα πολύ βαριά τη σκιά τους. Οι αριστεροί θεωρούν ότι το πρόγραμμα δεν βγαίνει. Οι πιο κεντρώοι δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη στη βούληση ή την ικανότητα αυτής της συγκεκριμένης κυβέρνησης Τσίπρα να το εφαρμόσει.

Η αντιμετώπισή τους περισσότερο από ποτέ έχει αυτό το μείγμα του οίκτου, της κόπωσης και της παραίτησης, του hopelessness, που έχει υπάρξει πολύ οικείο τα τελευταία χρόνια, ποτέ όμως με αυτήν την οξύτητα. Όπως μου θύμισε μια φίλη, κάπως έτσι αντιμετωπίζαμε κι εμείς πριν από 10-20 χρόνια τους φίλους που προέρχονταν από τη διαλυμένη από τον εμφύλιο πρώην Γιουγκοσλαβία, τη Σερβία και τη Βοσνία..

Δεν ξέρω εάν αυτή η κυβέρνηση και οι πολιτικές δυνάμεις αντιλαμβάνονται πραγματικά την ιστορική κρισιμότητα και το επείγον της κατάστασης. Δεν ξέρω εάν έχουν συνειδητοποιήσει πόσο κοντά βρισκόμαστε στο σημείο μετά το οποίο η βύθιση γίνεται μη αναστρέψιμη.